Skagfirðingabók - 01.01.1985, Qupperneq 140

SKAGFIRÐINGABÓK
I textanum stendur, að Guðmundur þóttist eiga dóm á
prestinum, en síðan segir, að Kolbeinn hafi sótt hann sam-
kvæmt landslögum. Hvernig gat Guðmundur þótzt eiga dóm á
prestinum? Það gat hann með því einu að bera fyrir sig kanón-
ískan rétt, almenn kirkjulög, en þessu sleppir sögumaður, vegna
þess að með því móti kynni staða Guðmundar að veikjast í huga
lesandans. Dæminu væri þá stillt upp þannig, að annars vegar
höfum við mann, sem skírskotar til landslaga (Kolbeinn) og
hins vegar mann, sem skírskotar til erlendra laga, sem aldrei
höfðu hlotið samþykki á Islandi. Það er ekki ætlun höfundar
Islendingasögu að veikja siðferðilegan rétt Guðmundar Ara-
sonar, og þess vegna sleppir hann að geta þess, að Guðmundur
hafi borið fyrir sig kanónískan rétt. Þetta gefur tilefni til
grunsemda um, að sögumaður sé vilhallur Guðmundi.
Það er ekki minnsti vafi á því, að þeir Guðmundur og
Kolbeinn hafa rætt réttarstöðu sína og að þá hefur réttur til
lagasetningar blandazt inn í umræðuna. Kolbeinn hefur bent á,
að hann færi að samkvæmt landslögum. Guðmundur hefur hins
vegar haft sína kirkjulagabók, kannski Decretum Gratiani og
einhverjar aðrar, og sýnt Kolbeini og bent honum á, að þar
væru ákvæði um, að allt dómsvald í klerkamálum tilheyrði
kirkjunni sjálfri og leikmenn væru útilokaðir frá því að dæma í
slíkum málum. Biskupinn hefur ennfremur bent Kolbeini á
páfabréf frá 1196, sem bannar að leikmenn dæmi í klerkamál-
um.16 Kolbeinn hefur þá að sjálfsögðu bent á, að hin almennu
kirkjulög og páfabréfið 1196 hafi ekki verið lögtekin á Islandi.
Guðmundur hefur þá vafalaust bent Kolbeini á það, að allt vald
væri komið frá Guði, og menn yrðu að hafa heimild frá honum
fyrir valdi sínu til þess að teljast réttmætir valdamenn. Lagasetn-
ingarvald gætu menn því aðeins talizt hafa, ef þeir hefðu umboð
frá Guði í gegnum fulltrúa hans, páfa og biskupa, til að stjórna,
og bannfærðir valdamenn væru að sjálfsögðu án alls umboðs til
að stjórna. Guðmundur hefur og efalaust bent Kolbeini á það,
að íslenzku goðarnir hefðu ekkert formlegt umboð eða neina
138