Skagfirðingabók - 01.01.1989, Qupperneq 191

KIRKJUBÆKUR HÓLADÓMKIRKJU
niðurstöðu, að lagaákvæði frá 1746 um skráningu sóknar-
manna hafi verið framkvæmd á ólíkan veg í biskupsdæmun-
um tveimur. Skálholtsbiskupar hafi fljótlega komið þeirri
reglu á að prestar færðu bæði prestsþjónustubækur og
sóknarmannatöl, en Hólabiskupar látið prestsþjónustubæk-
ur nægja. Að vísu færðu sumir prestar ófullkomið yfirlit um
börn og unglinga í sóknum sínum.1 Fullkomin sóknar-
mannatöl eða sálnaregistur eru ekki tekin upp í Hólastifti
fyrr en 1785, þ.e. eftir Móðuharðindi.2 Frá þessu eru þó
undantekningar eins og sóknarmannatalið frá Hólum sýnir.
Það hefst 1770, sama árið og Þorkell Olafsson tekur við
starfi dómkirkjuprests á Hólum. Hann hafði áður verið
prestur í Hvalsnessókn í Gullbringusýslu, og því búinn að
tileinka sér þær reglur sem tíðkuðust í Skálholtsbiskups-
dæmi.
Nú má spyrja hvort Þorkeli Ólafssyni hafi ekki verið gert
rangt til, með því að saka hann um hirðuleysi við skráningu
embættisbóka. Til að sýna að svo hafi ekki verið, má benda
á ummæli Kolbeins Kristinssonar í grein hans um Þorkel
Ólafsson.3 Þau orð eiga við embættisfærslu Þorkels eftir
1800. Einnig skal hér tekinn upp kafli úr úttekt Hóladóm-
kirkju 3.-6. maí 1808, þegar kirkjan var tekin úr umsjá
Þorkels Ólafssonar og afhent þeim Páli Hjálmarssyni og
1 í prestsþjónustubók Reykja í Tungusveit 1761-1784 er varðveitt yfirlit um
ungdóminn (9-21 árs) árin 1762, 1765 og 1766.
2 I ljósi þessarar niðurstöðu er ólíklegt að meðal kirkjubóka, sem fundust í dán-
arbúi Halldórs Jónssonar, hafi verið fullkomin sálnaregistur, eins og ýjað er
að í Skagfirðingabók 16, bls. 93, neðanmálsgrein 4. Þar er og gizkað á að
„Víðimýrar kirkjubók" sem nefnd er í heimild, hafi verið prestsþjónustubók.
Merking orðsins kirkjubók virðist hins vegar nokkuð á reiki á 18. öld. Laus-
leg athugun bendir til að úttekta- og reikningsfærslubækur kirknanna hafi
stundum verið kallaðar kirkjubækur. Algengasta heiti á slíkri bók er kirkju-
stóll. Kirkjustóll Víðimýrarkirkju 1748-1841 er enn til (Þjóðskjalasafn,
Kirknasafn XVII 5, Al), en kirkjustóll Hofstaðakirkju mun vera glataður.
3 Skagfirðingabók 5, Rvík 1970, bls. 48-50.
187