Þjóðmál - 01.12.2009, Blaðsíða 12

10 Þjóðmál vetur 2009
hann stutt málstað þeirra, sem vilja breyta
Evrópusambandinu í sambandsríki í stað
ríkjasambands .
Leiðtogar Evrópusambandsríkjanna ákváðu
einnig, hver yrði fyrsti utanríkisráð herra
Evrópusambandsins . Barónessa Catherine
Ashton, sem síðast var viðskiptastjóri í fram­
kvæmdastjórn ESB, mun næstu fimm ár
stýra 7000 manna utanríkisþjónustu Evrópu­
sambandsins, hinni stærstu í heimi . Um
næstu áramót verður 10 til 15 manna sendiráð
Evrópusambandsins opnað í Reykjavík .
Valið á þeim van Rompuy og barónessunni
vakti undrun þeirra, sem höfðu vænst þess, að
eftir margra ára samningaþóf um Lissabon­
sáttmálann og nýtt æðsta stjórnkerfi Evrópu­
sam bandsins inn á við og út á við, yrðu heims­
kunnir einstaklingar kallaðir þar til forystu .
Ástæðan fyrir hinni óvæntu niðurstöðu er
einföld: Stórveldunum innan Evrópu sam­
bands ins, Þýskalandi, Frakklandi og Bret­
landi, þótti þetta hagfelldasta niðurstaðan .
For ystu menn Þýskalands og Frakklands eru
líklegir til að gegna embættum sínum enn í
nokkur ár og vildu ekki neinn, sem skyggði á
þau . Gordon Brown er á förum úr leiðtogasæti
og fékk að ráða utanríkisráðherranum, úr því
að Tony Blair var hafnað sem forseta .
IV .
Hér á landi hefur síðustu ár vcrið lögð áhersla á rannsóknir í svonefndum
smáríkjafræðum . Sérstakt setur í þeim
fræðum hefur starfað innan Háskóla Íslands .
Rannsóknastarfið hefur ýtt undir þá skoðun,
að smáríki hafi meiri áhrif á alþjóðavettvangi
en ætla megi af smæð þeirra .
Ekki skal dregið í efa, að þetta sé spenn­
andi rannsóknarefni . Að halda því fram, að
vilji smáríkja sé mikils metinn innan Evrópu­
sambandsins stenst hins vegar ein faldlega
ekki . Hitt er sanni nær, að þar sitji smáríki og
standi eins og stóru ríkin vilja . Reynsla okkar
Íslendinga af Icesave­málinu ætti að hafa fært
okkur heim sanninn um, hve smáríkjum er
mikið í mun að ganga ekki gegn vilja hinna
stóru .
Í ræðu, sem ég flutti í Háskóla Íslands hinn
17 . október 2008, eftir bankahrunið, komst
ég þannig að orði, að ný sjálfstæðisbarátta væri
óhjákvæmileg til að endurheimta og treysta
fjárhagslegan styrk þjóðarinnar . Í nýlegri bók
sinni, Umsátrinu, segir Styrmir Gunnars son,
fyrrverandi ritstjóri, meðal annars:
„Nú þegar heildarmyndin í bankahruninu
og efnahagshruninu blasir við, og þá ekki sízt
hver afstaða annarra þjóða til okkar hefur verið
á erfiðum tímum, hljótum við að endurmeta
stöðu okkar í utanríkis­ og alþjóðamálum .
Það voru samantekin ráð þjóða, sem við
höfum talið helztu vinaþjóðir okkar, að setja
okkur stólinn fyrir dyrnar í fjármálum og
efnahagsmálum, Svíar og Danir tóku þátt í
því, Evrópusambandið tók þátt í því, Bretar,
Hollendingar og Frakkar tóku þátt í því .
Bandaríkjamenn tóku þátt í því .“
Þetta er umsátrið, sem gefur bók Styrmis
nafn . Í henni færir hann rök fyrir því, að í
þessum löndum hafi bankastjórum og síðan
stjórnmálamönnum þótt óhjákvæmilegt að
stemma stigu við fjármálaumsvifum íslenskra
banka . Ákvörðun hafi verið tekin um að fella þá .
Þar gegndi breska ríkisstjórnin lykil hlutverki og
fékk sitt fram . Meira að segja norræn samvinna
vék fyrir vilja Breta og Hollendinga .
V .
Nú er þessi kapítuli bankahrunsins að baki og þá segja sumir okkur fyrir bestu
að leita skjóls sem smáríki innan Evrópu­
sambandsins . Þeir virðast enn sannfærðir
um, að með því að fórna fiski fyrir evru, njóti
smá ríkið Ísland sín best í samfélagi þjóðanna .
Fisk urinn er okkur þó enn meira virði en
fyrir hrun, svo að ekki sé minnst á orkuna,
en innan Evrópusambandsins á sú skoðun
vaxandi fylgi að fagna, að líta beri á orku sem
sameiginlega auðlind .