Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2011, Page 34

hann teldist hvorki siðspillandi né hættulegur.56 Á þessum tíma (1911)
virðist Þórhallur biskup hafa litið svo á að fríkirkjuskipan gæti verið eftir-
sóknarverður kostur í landinu að þeim skilyrðum upp fylitum sem hér hafa
verið nefnd: að öll kristin trúfélög nytu afraksturs hinna fornu kirkjueigna
og að þeim þjónuðu hæfir menn.
f ljósi þess hve mikillar þekkingar og færni Þórhallur vildi krefjast af
prestum eftir aðskilnað er athyglisvert að hann kveið því að við þá breytingu
gætu stór svæði orðið án prestsþjónustu. Ottaðist hann raunar að heilar
byggðir semdu við prest sem hugsanlega væri í þjónustu ákveðins safnaðar
um að vera til taks til aukaverka þrátt fyrir að um miklar fjarlægðir yrði
að ræða en nytu ekki reglulegrar þjónustu prests við guðsþjónustur.57 Árið
eftir (1912) virðist hann þó bjartsýnni í þessu efni. Þá áleit hann að við
aðskilnað myndu prestar njóta sömu kjara og aðrir opinberir embættismenn
þótt ekki væru þeir konungsskipaðir. I því fólst að þeir nytu biðlauna er
næmu tveimur þriðju af embættistekjum þeirra í fimm ár en að þeim tíma
loknum eftirlauna hefðu þeir ekki fengið annað embætti. Hann áleit að
flestir prestanna yrðu ráðnir áfram af söfnuðum sínum er fengju framan-
greindan umþóttunartíma áður en þeir yrðu að axla ábyrgð á greiðslu
prestlaunanna að fullu. 58
Þegar hér var komið sögu leit Þórhallur svo á að kæmi til aðskilnaðar yrði
það fyrirkomulag að komast á að hver söfnuður væri fullkomlega sjálfstæður
líkt og gerist hjá kongregationalistum. Hann taldi þó æskilegt að söfnuðirnir
mynduðu með sér bandalag um ýmis samvinnumál en það mætti ekki
skerða frelsi þeirra hvers um sig í innri málum. Sjálfur endursagði hann
erindi sitt frá prestastefnu 1911 svo:
Ræðumaður var alveg eindregið á því að kristilegt safnaðarlíf þjóðarinnar
yrði framvegis, er til skilnaðarins kæmi, að byggjast á algerðu sjálfstæði og
fullveldi hvers einstaks safnaðar. Guð og gæfan yrði svo því að ráða eftir á,
hvort þessir söfnuðir vildu taka höndum saman til ýmiskonar samvinnu.
Æskilegast væri það og mundi einmitt farsælast best með algeru frelsi hvers
einstaks safnaðar. Bandalagið yrði til margskonar tryggingar og styrkingar,
56 Skilnaðarkjörin 1912: 44. Þórhallur gekk hér lengra en núgildandi lög um skráð trúfélög en
samkv. 3. gr. þeirra ber að krefjast þess við skráningu trúfélags „að um sé að ræða félag sem leggur
stund á átrúnað eða trú sem tengja má við þau trúarbrögð mannkyns sem eiga sér sögulegar eða
menningarlegar rætur.“ Lög um skráð trúfélög 1999 nr. 108 28. desember. Slóð sjá heimildaskrá.
57 Skilnaðarkjörin 1911: 275-276.
58 Skilnaðarkjörin 1912: 42-43. Sjá Alþingistíðindi 1909(A): 1102.
32