Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2011, Blaðsíða 137

geðlæknisfræðinni í baráttu við meðferð geðrænna vandamála. í öðru lagi
telur hann að ritgerðin geti gefið innsýn í menningararf og þróun íslensku
þjóðarinnar. Þannig telur Haukur Ingi að menningararfurinn sýni hvernig
íslenska þjóðin hafi á ólíkum tímaskeiðum tekist á við geðræn vandamál og
að rannsóknin leiði það í ljós hvernig nota megi þann arf til að skilja og efla
læknandi ímyndunarafl. I síðarnefnda markmiðinu er raunar um tvö ólík
markmið að ræða, í fyrsta lagi hvort hægt sé að nota sagnaarf þjóðarinnar
sem hluta af lækningaferli og í öðru lagi hvort sú lækningaaðferð gefi innsýn
í gerð og þróun íslensku þjóðarinnar. Ég tel að Haukur Ingi sýni fram á
fyrrnefndu markmiðin tvö með prýðilegum hætti í ritgerðinni, þ.e. hvernig
hægt sé að nýta ímyndunarafl almennt og síðan ímyndarafl sem fram
kemur í sérstökum sagnaarfi til aukins heilbrigðis. Ég er hins vegar meira
efins um kröfu Hauks Inga um síðastnefnda atriðið, þ.e. „it also attempts to
show how the native people oflceland used imagination, either voluntarily or
involuntarily, to restore the vital balance between the conscious and unconscious
aspects ofthepsyche. “ Slík spurning er sögulegs og túlkunarfræðilegs eðlis og
krefst talsverðrar hugvísindalegrar undirbyggingar.
Velta má upp þeirri spurningu að hve miklu leyti og hvernig sagnaarfur
þjóðar endurspegli þá þjóð sem hún er upprunnin hjá. Sagnaarfur verður til
á löngum tíma og það liggja margvísleg sjónarmið, valdvensl og hagsmunir
að baki varðveislu hans, flokkun og framsetningu. Vald og þekking heyra
saman eins og Foucault var ódeigur við að minna á. Auðvitað er hægt að
setja fram kenningar um það hvernig tilteknar heimildir endurspegla tiltekið
tímabil sem þær eru ritaðar á eða eiga að lýsa, en erfiðara er að ramma inn
íslenska þjóð, þróun hennar og sjálfsmynd út frá einhverri heildstæðri mynd
sem talist getur sagnaarfur. Með þessum fyrirvara er ég ekki að draga úr
mikilvægi þess að íslenskar sagnir og ævintýri séu notuð í lækningartilgangi,
heldur að slá varnagla við því að sú lestraraðferð sem Haukur Ingi nýtir sér
geti gengið út frá einhverjum skýrum stöðlum um þróun og sálarástand
þjóðar að fornu og nýju.
I síðasta undirkafla inngangsins ræðir Haukur Ingi einmitt nokkrar
þær aðferðafræðilegu skorður sem rannsókninni eru settar. Hann ræðir
túlkunarfræðileg vandamál við að nota gamlar sögur til að endurspegla
nútíma veruleik og hvernig sjónarhorn höfundar hlýtur óhjákvæmilega að
setja mark sitt á túlkunina. Hér hef ég minni áhyggjur en Haukur Ingi
af túlkun sagnaarfsins. Hlutlaust sjónarhorn er ekki til og því sjálfsagt
mál að lesa hið forna lesmál frá hinum ólíklegustu sjónarhornum, svo
135