Ráðunautafundur - 15.02.1995, Blaðsíða 199

191
RÁÐUNAUTAFUNDUR 1995
Litaerfðir íslenskra nautgripa
Sigríður Bjamadóttir
Rannsóknastofnun landbúnaðarins, Möðruvöllum
INNGANGUR
Litaerfðir hinna ýmsu dýrategunda hafa verið rannsakaðar allt frá byrjun þessarar aldar.
Breytileiki lita innan tegundarinnar er talsverður og erfðimar em misvel þekktar hjá hverri
tegund fyrir sig.
Allra fyrstu rannsóknimar tengdar litaerfðum beindu spjótum sínum að þeim nagdýmm
sem eignast tiltölulega mörg afkvæmi í einu með stuttu millibili. í kjölfar þessa fóm menn
einnig að skoða litaerfðir stærri húsdýra enda þótt þær athuganir næðu aldrei eins miklum
árangri og þessar meðal nagdýranna (Rendel 1957). Ættbókafærslur og takmarkaðar tilrauna-
æxlanir hrintu af stað hugmyndum um litaerfðir svína, kinda, geita, nautgripa og hesta.
Sérstök áhersla hefur verið lögð á litaerfðir loðdýra þar sem liturinn hefur haft mikil áhrif á
afkomuna í þessari búgrein.
í gegnum árin em rannsóknir á þessu sviði orðnar margar. Þær em framkvæmdar af
mörgum aðilum í mismunandi löndum og á mismunandi tíma. Það hefur valdið tilurð
mismunandi erfðavísaheita innan og milli tegunda. Lýsing á virkni hinna ýmsu erfðavísa
bendir hins vegar til ákveðinnar samsvömnar (homologi) milli tegunda. Fleiri og fleiri lita-
erfðavísar uppgötvast stöðugt sem ýtir enn frekar undir það. Þannig hefur áhuginn aukist á
stöðlun nafngifta á erfðavísum með sömu virkni milli tegunda. Einnig hefur aukinn skilningur
á erfðafræðinni, og sér í lagi aukin þekking á samspili milli gena, eflt hugmyndir um hugsan-
leg fjölvirk (pleiotropic) áhrif sem tengjast mismunandi litastökkbreytingum.
Umfjöllun um litaerfðir nautgripa í nær öld gefur af sér margar kenningar. í ljósi þeirra,
ásamt eigin athugunum á íslenska kúastofninum, verða settar fram hugmyndir um litaerfðir
íslenska nautgripakynsins. Eftirfarandi grein er unnin upp úr kandídatsritgerð minni við Land-
búnaðarháskólann á Ási í Noregi og óbirtri enskri grein Stefáns Aðalsteinssonar og samstarfs-
manna um erfðir á rauðu, svörtu og kolóttu í íslenskum nautgripum.