Milli mála - 01.06.2016, Blaðsíða 218

GRÍMUR THOMSEN OG FRAMANDGERVING PINDARS
218 Milli mála 8/2016
honum hugleiknar og voru það lengstum. Þessir þættir hafa skil-
greint skáldið, ásamt þeirri rómantísku hughyggju og skandínav-
isma sem hann aðhylltist.1 Grímur átti til að skýra einkenni
íslenskra miðaldabókmennta með samanburði við grískar fornbók-
menntir, sem hann nam ungur og þekkti ágætlega, ekki síst til að
upphefja hið norræna. Áhuginn á grískum bókmenntum átti hins
vegar eftir að breytast og dýpka, því að síðustu ár ævi sinnar var
Grímur hugfanginn af forngrískum bókmenntum og heimspeki.
Um þennan áhuga Gríms og verkin sem af honum spruttu – eink-
um viðureign hans við eftirlætisskáldið Pindar – hafa fáir fjallað.2 Í
formála sínum að heildarútgáfu ljóða Gríms segir aldavinur hans,
Jón Þorláksson: „...í elli sinni lagði hann mikla stund á grískan
kveðskap og bókmentir, sem hann hafði hinar mestu mætur á eins
og „klassiskri“ mentun [svo] í heild sinni. Las hann frumhöfundana
grísku með orðabók þýðingalaust og vildi brjóta þá sjálfur til
mergjar.“3 Grímur þýddi forngrískan kveðskap og skrifaði lærðar
greinar um Platon og Aristóteles, sem birtust skömmu eftir lát
hans.4 Í aðfaraorðum að grein sinni um Platon útskýrir Grímur
meginatriði í viðhorfi sínu til hins forngríska arfs. Þar sést að Jón
Þorláksson hafði rétt fyrir sér þegar hann lýsir þeim vilja Gríms að
brjóta sjálfur til mergjar gríska textann:
Þó margt sé ritað um spekinga þessa og kenníngar þeirra, þá verður sú
raunin á, að enginn getur þekkt þá til fulls, nema hann lesi rit þeirra á
1 Viðamesta rannsóknin á þessum þáttum í starfi Gríms er vafalítið verk Kristjáns Jóhanns
Jónssonar (2012 og 2014), sem hefur að geyma tilvísanir til annarra rannsókna, eldri og yngri. Þá
hefur Sveinn Yngvi Egilsson fjallað um hugmyndir Gríms um norrænan arf og hughyggju (1999).
Ritverk Gríms um þessi málefni er helst að finna útgefin í bókinni Íslenzkar bókmenntir og heims-
skoðun, þýðingasafni úr dönsku eftir Andrés Björnsson, sem einnig ritar gagnlegan formála
(Grímur Thomsen 1975). Sjá einnig yfirlit Páls Valssonar í 3. bindi Íslenskrar bókmenntasögu (Páll
Valsson 1996: 348-58).
2 Á síðustu árum hefur mér vitanlega einungis Kristján Árnason fjallað um þessar þýðingar Gríms
(Kristján Árnason 2004). Þar fjallar hann einnig um ólíkar hliðar á samanburði Gríms á norrænum
og forngrískum bókmenntum.
3 Jón Þorkelsson (1934: XLIII). Áhuginn fór vitaskuld ekki framhjá neinum sem fjallaði um Grím.
Sigurður Nordal skrifaði: „[Grímur] jók í elli við menntun sína með því að sökkva sér ofan í
grískar bókmenntir“ (Sigurður Nordal 1934: XXIV). – Erindið hafði birst í Eimreiðinni 1923 og
birtist aftur 1944 í Áföngum og í Ljóðmælum Gríms frá 1969 (bls. 11-32). Um útgáfusögu þessa
erindis Sigurðar og skoðun hans á Grími, sjá Kristján Jóhann Jónsson (2014: 63-70). Kristján
Jóhann fjallar einnig um frásögn Jóns Þorkelssonar af Grími (2014: 41-55).
4 Grímur Thomsen (1897) og (1898). Fyrri ritgerðin hefur verið endurútgefin (Grímur Thomsen
2013).