Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2016, Page 54

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2016, Page 54
53 leikann séu inntaksrýrar.13 Til að bæta gráu ofan á svart séu hinar miklu, víðfeðmu kenningar vísindanna ósammælanlegar (e. incommensurable) og því útilokað að þær séu sértilvik hver af annarri.14 Í sinni upprunalegu, stærðfræðilegu merkingu, þýðir ósammælanleiki „skortur á sameiginleg- um mælikvarða“.15 Samkvæmt kokkabókum Kuhns eru tvær kenningar ósammælanlegar þá og því aðeins að ekki sé hægt að þýða þær á fræðamál hvor annarrar.16 Tvær kenningar eru sammælanlegar ef hægt er að þýða þær á fræðamál hvor annarrar með þeim hætti að þýðingin sé sem spegil- mynd hins þýdda. Þá væri samanburður á ágæti þeirra fyllilega mögulegur. Við gætum án teljandi erfiðleika uppgötvað hvor hefði fleiri prófanlegar afleiðingar, hvort önnur væri sértilvik af hinni o.s.frv. Ef þýðingin væri aftur á móti meira í ætt við þýðingu á ljóði þá má telja kenningarnar ósam- mælanlegar. Ljóðaþýðing geti aldrei speglað fyrirmyndina enda er sagt að skáldskapur sé það sem þýðing geti aldrei náð.17 Kuhn segir að svo vilji til að ýmis lykilhugtök í eðlisfræði Newtons séu ósammælanleg við hliðstæð hugtök í eðlisfræði Einsteins, það gildi meðal annars um massa-hugtak þess fyrrnefnda.18 Hið sama gildi um hinar miklu, víðfeðmu kenningar vísindanna almennt, þær séu ósammælanlegar. Þess 13 Kuhn orðar þetta ekki nákvæmlega svona en mér sýnist þetta vera megininntakið í hugsum hans um þessi efni. Thomas Kuhn, „The Trouble with the Historical Philosophy of Science“, The Road Since Structure. Philosophical Essays 1970–1993, Chicago og London: University of Chicago Press, 2000, bls. 105–120, hér bls. 115. 14 Thomas Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions, bls. 4; Thomas Kuhn, Vís- indabyltingar, bls. 71. 15 Thomas Kuhn, „Possible Worlds in the History of Science“, The Road Since Struct- ure, bls. 58–89, hér bls. 60. 16 Paul Feyerabend setti fram kenningu um ósammælanleika um sama leyti og Kuhn, sjá Thomas Feyerabend, Against Method, bls. 223–285. Reyndar átti hugmyndin sér rætur í franskri vísindaheimspeki hjá kennismiðum sem voru öllu eldri en Kuhns og Feyerabend. Kuhn segist hafa orðið fyrir áhrifum frá einum þeirra, vísindasagnfræðingnum Alexandre Koyré, sjá Thomas Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions, bls. v–vi. Kuhn segir líka að hann hafi lesið bækur Gastons Bachelard ungur sveinn og farið á hans fund í Frakklandi, sjá Thomas Kuhn, „A Discussion With Thomas S. Kuhn“, The Road Since Structure, bls. 253–323, hér bls. 284–285. 17 Þetta er lausleg þýðing á „Poetry is what has got lost in translation“. Þessi orð hafa verið eignuð bandaríska skáldinu Robert Frost en alls óvíst er hvort hann hafi sagt þetta. 18 Thomas Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions, bls. 102; Thomas Kuhn, Vís- indabyltingar, bls. 227–228. ViðTöK OG VÍSiNDi
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184

x

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar
https://timarit.is/publication/1098

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.