Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2016, Blaðsíða 128

127
in“ og það má hugsa sér að þrengsl og einsleitni íslensks samfélags valdi
verri viðbrögðum við skrýtnu fólki en í því danska þar sem fjölbreytnin er
meiri. Auk þess sýna verk Málfríðar að hún hefur afburða vald á máli og
frásögn og í því er hún naumast eftirbátur íslensku læknanna.19 Því getur
maður gert sér í hugarlund að þessir eiginleikar hennar kunni að hafa
orkað ógnandi á íslensku læknana en þegar hún var komin til Danmerkur
og gat ekki lengur tjáð sig á móðurmálinu, hafi samband hennar við lækna
orðið annað.
Það skiptir sumsé ekki bara máli hver segir frá sársauka, heldur ekki
síður hvernig frásögninni er hagað. En skáldskapur er jafnan talinn hreyfa
meira við fólki en sífelldur fréttaflutningur af þjáningum annarra. Það leið-
ir hugann að því hvort læknar verði með tímanum ónæmir fyrir umkvört-
unum sjúklinga.20 Einnig er rétt að hafa hugfast að framkoma lækna við
skjólstæðinga hefur tekið stakkaskiptum síðan um miðja tuttugustu öld.
Læknar sem komu heim til Íslands á áttunda áratug tuttugustu aldar með
sérmenntun í heimilislækningum voru þjálfaðir í að koma öðruvísi fram
við sjúklinga en læknar fjórða áratugarins.21 Enn styttra er svo síðan lækn-
sem meðal annars voru tekin djúpviðtöl við tíu konur sem þjáðust af krónískum
vöðvaverkjum og áttu það sameiginlegt að hafa mætt tortryggni, vantrú, litlum
skilningi og fundið fyrir höfnun í læknaviðtölum. Í grein um rannsóknina er meðal
annars sagt frá því hvernig konurnar undirbjuggu sig til að læknar tækju frekar mark
á veikindum þeirra. Sjá Anne Werner og Kirsti Malterud, „it is hard work behaving
as a credible patient: encounters between woman with chronic pain and their
doctors“, Social science & medicine 8/2003, bls. 1409–1419. Þó rannsóknirnar sem
hér hefur verið vísað í séu erlendar og frá öðrum tíma en frásögn Málfríðar, renna
þær stoðum undir mál hennar því líklegt er að samskiptamynstur á milli lækna og
sjúklinga hafi verið áþekkt á Íslandi og úti í heimi, bæði á tíma rannsóknanna og
fyrr á síðustu öld þegar samskipti Málfríðar og íslenskra lækna áttu sér stað.
19 Enda þótt Málfríður hafi vísast eflst og þroskast sem rithöfundur í áranna rás, rétt
eins og aðrir höfundar, er hér gert ráð fyrir að hún hafi frá upphafi haft gott vald
á frásögn og máli.
20 Sjá t.d. Susan Sontag, Um sársauka annarra, bls. 131–141.
21 Á árunum 1960–1970 var mikil vakning bæði hér á landi og erlendis um mikilvægi
sérfræðináms í heimilislækningum. Til marks um það er reglugerð sem sett var
um veitingu læknaleyfis og sérfræðileyfa árið 1970 þar sem heimilislækningar
voru í fyrsta sinn viðurkenndar sem sérgrein hérlendis. Árið 1977 skrifuðu Ólafur
Ólafsson, Eyjólfur Þ. Haraldsson, Jón G. Stefánsson og Tómas Á. Jónasson grein
í Læknablaðið um mikilvægi þess að heimilislækningar væru kenndar sem sérnám og
er hún fyrsti vísirinn að marklýsingu á sérnámi í heimilislækningum við Háskóla
Íslands. Fáeinum árum síðar, um 1980, voru hugmyndirnar sem birtust í grein-
inni þróaðar áfram af ungum áhugasömum læknum í sérnámi erlendis. Skipulagt
sérnám í heimilislækningum í HÍ hófst hins vegar ekki fyrr en árið 1995, þá að
AF ALLRi PÍSL OG KVALRæði . . .