Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2016, Page 138

137
stundirnar kvalræði, enginn staður sem flúið varð til, það er þetta sem
franska skáldið (sem ég á ekkert í) er alltaf að lýsa, og segir ungmenni
þau sem Fjandinn hefur náð á sitt vald, fremur kjósa sér slíka ólíðan
en að verða að engu, þau sem skarta raunar fegurð sinni en eiga sér
ekkert athvarf neins staðar nema hjá Fjandanum (eða eiturlyfjaspraut-
unni).
Svo fór hún. Hvorki varð ég því fegin né ófegin, en sá sem þetta
voðaböl tók á sig eina nótt, lagði fæð á mig síðan að ég held, útskúf-
aði mér.
Samt hefði mér orðið óhægt að lifa öll árin síðan með ófreskj-
una nagandi mig sí og æ. Ugglaust væri ég að verra en engu orð-
in.53
Hér er Svörtupísl nákvæmar lýst en áður og enn betur kemur fram hvernig
Málfríður sér þunglyndið fyrir sér sem utanaðkomandi veru, óvætti eða
óvin. Óhugnanleg útlitslýsing Svörtupíslar undirstrikar enn frekar vanlíð-
unina sem þunglyndið hefur í för með sér og hvernig hún gerir Málfríði
ókleift að lifa hefðbundnu lífi. Henni er ómögulegt að njóta samvista við
annað fólk og er þrátt fyrir allt aldrei óhult fyrir þunglyndinu. Í nákvæmri
innskotssetningu bendir Málfríður sérstaklega á að eitt sinn hafi Svartapísl
„gert árás“ á hana á Landsbókasafninu þar sem hún átti sér þó alla jafna
griðastað. Lífseig kenning um þunglyndi er að það tengist íhugun og djúp-
speki en það hefur oft verið talið merki um andlega yfirburði og skap-
gerð hinna lærðu og gáfuðu.54 Upplýsingarnar sem Málfríður gefur orka
því írónískar þar sem þunglyndið, lærdóms– og gáfnaeinkennið, kemur
í veg fyrir að hún geti nýtt sér besta bókasafn landsins og aukið þekk-
ingu sína. Ekki er nóg með það heldur orkar Svartapísl eins og helgibrjót-
ur á Landsbókasafninu. Undir lok textans segir Málfríður að Svartapísl
hafi skilið við sig um stund og hún hafi hvorki orðið því fegin né ófegin.
Sú staðhæfing lýsir öðru fremur óhugnaði en það er í samræmi við áhrif
Svörtupíslar sem lýst er: hún er með engan svip, gerir allt að engu/eyðistað
og hvern mann marklausan. Semsagt Svartapísl vekur ekki geðshræringar
heldur þurrkar þær út.55
53 Málfríður Einarsdóttir, Úr sálarkirnunni, bls. 33–34.
54 Sjá t.d. Jennifer Radden, The Nature of Melancholy. Oxford, New York o.fl.: Oxford
University Press, 2000, hér bls. 9–12.
55 Í textanum vísar Málfríður í franskt skáld en gerir þó enga frekari grein fyrir hvaða
skáld það er. Vísunin gæti verið í Charles Baudelaire (1821–1867) en hann orti
gjarnan um þunglyndi sbr. ljóðið „Spleen“ sem í íslenskri þýðingu kallast „Ami“.
AF ALLRi PÍSL OG KVALRæði . . .