Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Síða 41

TMM 2009 · 3 41
J o h a n H a r s t a d
manns. Þar finnst Mattiasi sem hann sé lentur á tunglinu og upplifuninni er
lýst með orðum Aldrins (sem eru líklega öllum gleymd vegna fleygra orða
Armstrongs um lítið skref fyrir manninn og stórt stökk fyrir mannkynið):
„Magnificent. Magnificent desolation.“ – Stórfenglegt. Stórfengleg auðn.
Havstein fer með Mattias í sambýli sem hann rekur fyrir fólk með geðræna
kvilla í gömlu frystihúsi í Gjógv. Þarna kynnist Mattias nokkrum niðurbrotn-
um manneskjum með snertifælni og óljósa fortíð, sum vinna utan sambýlisins
en önnur tálga kindur úr tré og líma á þær ull á þeim forsendum að um ein-
hverskonar starfsendurhæfingu sé að ræða. Þegar líður að jólum ætlar Mattias
heim til foreldranna í Stavanger en hann missir af vélinni og verður stranda-
glópur, einn á hálfgerðri eyðieyju, honum líður eins og einmana geimfara á
tunglinu. Undir lok bókar má segja að hraðspólað sé áfram; eftir siglingu í Kar-
abíska hafinu með sambýlingunum endar Mattias aftur í Stavanger, stofnar
fjölskyldu og sagan fær yfirbragð vísindaskáldsögu þegar lesandinn er skyndi-
lega kominn fjölmörg ár fram í tímann. Í lokakaflanum situr Mattias í garði
um vor og hugsar um sífellda leit mannsins að sönnunum þess að einhver fylg-
ist með okkur og að við séum ekki einsömul í heiminum.
Buzz Aldrin, hvor ble det av dig i alt mylderet? vekur margar áhugaverðar
spurningar. Segja má að meginþemu bókarinnar séu annars vegar vangaveltur
um að „vera eitthvað“ eða „vera ekki eitthvað“ sem tengjast þrá Mattiasar eftir
að vera í felum, vera ósýnilegur og vekja enga eftirtekt, en vinna þó sín afrek.
Hitt þemað tengist þörf mannsins til að yfirvinna hinn óumflýjanlega ein-
manaleika sem fylgir því að vera manneskja. Nú á dögum, þegar mann grunar
að kokkar vilji helst vera sjónvarpskokkar, veðurfræðingar sjónvarpsveður-
fréttamenn og margir sækjast eftir að því er oft virðist tilgangslausri frægð, eru
þetta auðvitað mikilvæg umfjöllunarefni sem flestir hljóta að hafa skoðanir á.
Buzz Aldrin, hvor ble det av dig i alt mylderet? fjallar um að vera séður eða
ekki séður. Mattias hefur mikla og fagra söngrödd og gæti því notað hana til
að verða poppstjarna, en hann hvorki getur né kærir sig um að standa á sviði
heldur einbeitir sér að garðrækt, lætur flest blómstra annað en eigin hæfileika.
En hann þarf ekki sviðsljósið, í því felst ekki viðurkenning á gildi manneskj-
unnar, og hin fagra söngrödd Mattiasar er á sínum stað hvort sem við heyrum
í honum eða ekki. Mattias leitar að ástandi þar sem hann getur verið allt að því
ósýnilegur. Þannig er minnst hætta á að hann verði fyrir vonbrigðum, lendi í
ástarsorg eða komist upp á kant við einhvern. En þó að þetta takist bærilega,
hann er jú svo gott sem ósýnilegur í Gjógv, hefur það afleiðingar. Nafnleysið er
kannski ekkert endilega svo eftirsóknarvert þegar upp er staðið. Síðar kemur
einnig í ljós að Buzz Aldrin var og er ekki jafn óþekktur og Mattias gerir lengst
af ráð fyrir. Samkvæmt frétt sem birtist um allan heim, og þar með talið í
Morgunblaðinu, í desember 1972 fékk Aldrin taugaáfall eftir tunglferðina, ekki
vegna álagsins af geimferðinni, heldur vegna frægðarinnar sem fylgdi í kjölfar-
ið. Geimfarinn skrifaði síðar bók um meðferðina sem hann gekkst undir hjá
geðlækni, en þeirri meðferð var haldið leyndri fyrir umheiminum vegna
ímyndarinnar sem mátti ekki skaðast. Geimfarar þurfa að vera flekklausar
TMM_3_2009.indd 41 8/21/09 11:45:30 AM