Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Side 47

TMM 2009 · 3 47
L u i s L ó p e z N i e v e s
menn kusu sína fyrstu stjórn 1898 en hún varð skammlíf, því aðeins nokkrum
dögum síðar hernámu Bandaríkin Púertó Ríkó í spænsk-bandaríska stríðinu.
Árið 1900 tilnefndi forseti Bandaríkjanna bandarískan landstjóra fyrir eyna og
árið 1917 var eyjarskeggjum fenginn bandarískur ríkisborgararéttur að þeim
forspurðum. Hvorki voru skilgreind tengsl landanna né staða eyjarinnar, hún
var nú sögð tilheyra Bandaríkjunum en var ekki formlega innlimuð í þau. Árið
1948 fékk landið heimastjórn og fyrsta innlenda landstjórann en 1952 var
eyjan gerð að „Frjálsu tengdu fylki“ og hefur landið enn þá stöðu.3 Landið er
þannig hluti af stjórnskipulagi Bandaríkjanna en hefur jafnframt heimastjórn,
rómanskan menningararf og tungu, og þessi staða hefur mótað allt líf lands-
manna eins og gefur að skilja.4 Þessar sérkennilegu aðstæður hafa oft valdið
óvissu og vanþekkingu utanaðkomandi eins og reynsla López Nieves á ráð-
stefnunni um spænska tungu sem um gat hér í upphafi ber vott um. Þær hafa
einnig orðið til þess að eyjan hefur haft tilhneigingu til að einangrast frá
samfélagi þjóða Rómönsku-Ameríku þrátt fyrir sameiginlegan menningararf
og tungu. Pólitísk staða eyjarinnar hefur verið stanslaust þrætuepli meðal
landsmanna alla síðustu öld, allt fram á okkar daga, og skoðanir þeirra á fram-
tíð landsins eru skiptar.5 Þetta hefur litað allar bókmenntir landsmanna, en leit
að sjálfsmynd þjóðarinnar og greining þjóðarsálarinnar er eitt meginviðfangs-
efni rithöfunda alla síðustu öld.
Skömmu eftir að landsmenn fengu bandarískt ríkisfang stóð til að kenna
þeim tungu og gildi hinnar nýju herraþjóðar, og skyldi kennsla fara fram á
ensku á öllum skólastigum. Þetta olli mikilli óánægju, deilum og mótmælum;
lögin voru loks numin úr gildi árið 1948 og spænskan aftur tekin upp í skólum
landsins. Þessi þrautseigja landsmanna að viðhalda tungu sinni hefur vakið
athygli og árið 1991 fékk þjóðin hin virtu bókmenntaverðlaun sem kennd eru
við Prinsinn af Astúrías á Spáni, verðlaun fyrir áratuga baráttu gegn yfirtöku
enskrar tungu. Þessi andstaða hefur án efa getið af sér markverða bókmennta-
hefð. Púertó Ríkó hefur átt þónokkra heimsþekkta rithöfunda, t.d. José Luis
González (1926–1997), Luis Rafael Sánchez (1936), Rosario Ferré (1938) og Önu
Lydiu Vega (1946).
Bókmenntasögu landsins á 20. öld er gjarnan skipt upp í kynslóðir sem eru
kenndar við fjórða áratuginn, þann fimmta og/eða sjötta og þann áttunda.6
Luis López Nieves má telja til bókmenntakynslóðarinnar sem hefur verið tengd
áttunda áratugnum þó að hann komi dálítið síðar fram á sjónarsviðið en koll-
egar hans af þeirri kynslóð. Hann fæddist árið 1950. Menntun sína hlaut hann
á Púertó Ríkó og í Bandaríkjunum þar sem hann lauk doktorsprófi í saman-
burðarbókmenntum frá State University of New York í Stony Brook. Hann
hefur gefið út smásögur, skáldsögur, greinar og skrifað handrit af ýmsum toga.
Fyrstu smásögur hans birtust í ýmsum ritum á áttunda áratugnum en fyrsta
verk hans sem vakti verðskuldaða athygli var smásagan „Seva“ og birtist í
menningarhefti vikuritsins Claridad 23. desember 1983. Undirtitill sögunnar
var: „Sagan um fyrri innrás Bandaríkjamanna í eyna Púertó Ríkó árið 1898.“ Í
kjölfar birtingarinnar varð mikið fjaðrafok, sagan vakti gífurlega sterk við-
TMM_3_2009.indd 47 8/21/09 11:45:31 AM