Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Page 52

52 TMM 2009 · 3
B ó k m e n n t a h á t í ð
Faðir hennar er finnskur en móðir hennar er eist-
nesk. Hjónabönd yfir landamærin voru ekki algeng
þegar Sovétríkin voru enn við lýði; nú eru Finnar og
Eistar náskyldar þjóðir, en saga þeirra hefur verið
mjög ólík og einnig ástandið í þessum löndum á
meðan Sofi ólst upp. Norrænt velferðaþjóðfélag í
Finnlandi, harðræði í eistneska sovétlýðveldinu.
Sömuleiðis hafa lífsviðhorf og hlutverk kynjanna
þróast í ólíkar áttir hjá þessum frændþjóðum.
Fyrsta skáldsaga Sofi frá árinu 2003 fjallar um
unga, hálfeistneska konu í leit að sjálfri sér. Tilvist-
arkreppa hennar tekur á sig mynd af sjúkdómi,
það er að segja átröskun, og á rætur að rekja til krafna þjóðfélagsins, einkum
þversagnarinnar sem myndast á milli ríkjandi samfélags í Finnlandi og ómeð-
vitaðra skilaboða frá móðerninu. Þaðan kemur kaldhæðnislega nafnið Beljur
Stalíns eða Stalinin lehmät á frummáli.
Önnur skáldsaga hennar, Baby Jane, kom út 2005 og gerist í borgarheimi
ungra lesbískra kvenna. Þetta er saga um vináttu og ást, átröskun og tauga-
veiklun og síðast en ekki síst um valdatafl sem læðist inn í sambandið eins og
þoka úr illri mýri.
Eistland, ólánsöm ást, valdbeiting í sambandi, sjálfsmynd og örlög kvenna
– í fyrstu bókum sínum er Sofi komin með þráðinn sem hún heldur svo áfram
að flétta úr af einstakri lagni. Hún skrifaði Hreinsun eða Puhdistus fyrst sem
leikrit og það var sýnt í Þjóðleikhúsinu í Helsinki í febrúar 2007. Viðtökur voru
magnaðar og hún umskrifaði svo verkið í skáldsögu sem kom út 2008. Hreins-
un fjallar um örlög Eistlands á eftirstríðsárunum en um það efni hefur Sofi
einnig ritstýrt bók í samstarfi við eistnesku fréttakonuna Imbi Paju. Bókin
heitir Óttinn var á bak við allt. Hvernig Eistland tapaði sögu sinni og hvernig
hægt er að vinna hana aftur og kom hún út í fyrrahaust.
Kaflar í Hreinsun eru eins og atriði í leikriti eða kvikmynd; í upphafi hvers
kafla er til dæmis gefinn upp staður og tími, eins og „Vestur-Eistland 1992“ eða
„Vladivostok 1991“. Frásögnin er lifandi, lesandinn á auðvelt með að ímynda
sér atburðina. Í byrjun bókarinnar fylgist lesandinn með Aliide Truu, aldraðri
konu sem býr ein í sveit í Eistlandi, sem er nýlega orðið aftur sjálfstætt. Fyrst
virðist hún ósköp saklaus sveitakelling með öllum sínum sultum og jurtum, í
húsi sínu þar sem silfurvíðirinn vex í garðinum, en smám saman fær lesandinn
hugboð um að ekki sé allt með felldu. Af hverju á Aliide enga vini í þorpinu?
Af hverju er krotað „tibla“ eða „helvítis Rússi“ á vegginn hennar? Af hverju er
hún í tvennum nærbuxum þó sumar sé?
Sultugerð Aliide raskast þegar hún finnur unga konu liggjandi meðvitund-
arlaus á bæjarhlaðinu að morgni til. Hún heitir Zara, talar sérkennilega gam-
aldags eistnesku með rússneskum hreim og segist að vera á flótta undan
ofbeldishneigðum eiginmanni. Aliide er treg að trúa þessu en lýgur samt fyrir
stúlkuna þegar tveir karlmenn koma og kynna sig sem lögreglumenn í leit að
©
T
on
i H
ar
kö
ne
n
TMM_3_2009.indd 52 8/21/09 11:45:31 AM