Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Page 56

56 TMM 2009 · 3
B ó k m e n n t a h á t í ð
laus árangur. Berlínaraspirnar hafa verið settar á svið í Noregi og sjónvarps-
myndaflokkur verið gerður eftir fyrri bókunum tveimur. Það er því óhætt að
fullyrða að Anne B. Ragde sé komin í hóp þekktustu rithöfunda Noregs.
Fjölskylda stígur fram
Í seinni tíð eru það oftar en ekki glæpasögur sem slegið hafa í gegn á norræn-
um bókamarkaði og því er eðlilegt að menn velti fyrir sér hver sé galdurinn við
bækur Ragde. Þetta eru semsé ekki krimmar heldur raunsæissögur um venju-
legt alþýðufólk, með kosti og galla, sem skyndilega þarf að takast á við nýja
tilveru. Einhverjum kynni að þykja slík lýsing lítt aðlaðandi, en þetta er kjarn-
inn. Anne B. Ragde segir sögu þessarar fjölskyldu með þeim tilþrifum að les-
anda stendur hreint ekki á sama um örlög hennar.
Í upphafi Berlínaraspanna fer höfundur ekki beinlínis mjúklega að lesand-
anum; það hefur orðið skelfilegt mannslát en um leið er kynnt til sögunnar ein
aðalpersónan, fyrsti bróðirinn af þremur, sem reynist vera útfararstjóri. Það er
aðventa, dimmt yfir að líta, skammdegisstemning. Í hönd fara erfiðir dagar,
fleiri andlát. Lesandi finnur frá byrjun að Anne B. Ragde er enginn viðvan-
ingur því hún skrifar af miklu öryggi; öryggi þess sem kann að fanga lesendur,
þótt söguefnið sé drungalegt. Hún er mannþekkjari og bæði aðal- og auka-
persónur dregur hún sterkum og sannfærandi dráttum. Og hún skrifar aug-
ljóslega af þekkingu um hin gjörólíku störf sem hún hefur valið persónum
sínum, þar er hvergi falskur tónn.
Sviðið opnast; gömul bóndakona í Þrændalögum liggur fyrir dauðanum af
völdum heilablóðfalls. Þessi kona á eiginmann og þrjá syni, sem eru hver
öðrum ólíkari og nánast sem ókunnir hver öðrum. Þetta eru útfararstjórinn,
sem áður er getið, einhleypi svínabóndinn sem alla tíð hefur búið hjá móður
sinni á ættaróðalinu Neshov og svo yngsti bróðirinn, sem er samkynhneigður,
flutti úr landi fyrir margt löngu og gerðist gluggaútstillingamaður í Kaup-
mannahöfn. Sá síðastnefndi er að ýmsu leyti trúðurinn í verkinu, persónan
sem helst ber uppi húmorinn í sögunni, þótt vissulega sé lágstemmd kímni
gegnumgangandi í frásögn Ragde.
Á krossgötum
Eftir að sú gamla deyr stendur þetta gerólíka fólk á krossgötum og þarf að tak-
ast á við breyttan veruleika. Þetta er óneitanlega kunnuglegt stef úr ýmsum
sögum, frá ýmsum tímum. Allt virðist vera komið í hönk því meinsemd hefur
búið um sig innan þessarar fjölskyldu. Sú er sömuleiðis kunnugleg – þetta fólk
hefur ekki talað saman í mörg ár. Þögnin hefur lagst á alla skapaða hluti, lífið
á Neshov hefur rótfest í vanagangi og fábreytileika. Móðirin hefur ævinlega
stjórnað og haldið öllu í sínum járngreipum. Síðast en ekki síst virðist eigin-
maðurinn, sem er hálfgert hró, nánast utanveltu á heimilinu. Hvað veldur og
hvernig varð líf þeirra allra eins og það er? Smám saman skýrist saga bræðr-
TMM_3_2009.indd 56 8/21/09 11:45:32 AM