Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Síða 82

Tr y g g v i G í s l a s o n
82 TMM 2009 · 3
dró upp þá mynd, því að Jónasi hafa að sjálfsögðu verið veittar nábjarg-
ir daginn sem hann dó. En af því að Helgi Sigurðsson hafði áður dregið
upp mynd af Jónasi í teiknivélinni, hálfvangamyndina, gat hann teiknað
augun eins vel og raun ber vitni. Þung augnlok voru – og eru – ættar-
fylgja Hvassafellsættar, eins og fram kemur á ljósmynd af Rannveigu
Hall grímsdóttur, húsfreyju á Steins stöðum, systur Jónasar, en ljósmynd-
in er tekin árið 1872, þegar Rannveig er 72 ára að aldri. Hálfvangamynd-
in var því gerð af Jónasi í lifanda lífi og má kallast myndin af Jónasi.
Aðrar myndir eru einungis eftirlíkingar af myndinni af líki Jónasar.
Tilvísanir
1 Hannes Pétursson nefnir að vísu til að á pappírsrenningi, þar sem Jónas hefur skrifað brot af
þýðingu sinni á kvæði eftir danska skáldið Frederik Paludan-Müller, séu dregnar með penna
rissmyndir – fimm vangamyndir – og getur sér þess til að um sé að ræða „einn og sama vanga-
svip í öll skiptin“, og hann bætir við: „Ekki þarf stórmikið hugmyndaflug til að bera kennsl á
þann vangasvip, séu teikningarnar bornar saman við þær sem Helgi Sigurðsson gerði af Jónasi
á líkfjölunum – og allar myndir af skáldinu eru runnar frá – svo og andlitslýsingu Jónasar eftir
Konráð Gíslason. Hér eru semsé komnar, það er bjargföst sannfæring mín, sjálfsmyndir eftir
Jónas, fáeinir skýrir drættir í svip hans.“ Hannes Pétursson, Kvæðafylgsni. Reykjavík 1979, 133.
Ekki verður séð að stórmikil líkindi séu með myndum Helga Sigurðssonar og rissmyndum Jón-
asar. Þvert á móti er ennið á myndum Helga af Jónasi hátt og hvelft og nefið bogið en á flestum
rissmyndunum er enni bratt og nef beint. Augnsvipurinn á rissmyndunum minnir auk þess
lítið á stór augu Jónasar undir þungum augnlokum, og hár, sem rissað er á eina pennateikningu
Jónasar, minnir ekki á hár sem teiknað er á myndum Helga Sigurðssonar. Þá eru rissmyndir
Jónasar innbyrðis ólíkar.
2 Ljósmyndin er merkt Mms. 978.
3 Heimildarmaður minn er Kristín Gunnarsdóttir frá Helgastöðum í Eyjafirði [f. 1924]. Hefur
hún eftir ömmu sinni, Rannveigu Jónsdóttur [f. 1860], að faðir hennar, Jón Pálsson [1821–1905],
bóndi á Helgastöðum í Eyjafirði, hafi talið steinprentið framan við Ljóðmæli og önnur rit eptir
Jónas Hallgrímsson (1883) minna lítið á Jónas og „hafi hann verið á móti myndinni“. Þeir
Jón Pálsson og Jónas Hallgrímsson voru þremenningar, afar þeirra, Davíð Tómasson á Arn-
arstöðum [1747–1799] og Jónas Tómasson í Hvassafelli [1748–1808] voru bræður. Páll Melsteð
segir hins vegar í endurminningum sínum: „Mynd Jónasar Hallgrímssonar, tekna af honum
dauðum af séra Helga Sigurðssyni, tek eg líka framyfir þessa mynd af Steingrími biskupi“, en
umrædda biskupsmynd segir Páll að vísu hafa verið mesta ótæti að allra dómi er sáu hana.
Endurminningar Páls Melsteð. Kaupmannahöfn 1912, 42.
4 Fjölnir IX 1846, 5.
5 Matthías Þórðarson. „Myndir af Jónasi Hallgrímssyni“. Óðinn, 3. blað, júní 1908, 17.
6 Athygli lesandans skal vakin á því, að ef myndinni er snúið um 90°, sést að þetta er teikning af
manni sem liggur á bakinu. Á þetta einnig við um myndina LÍ 151.
7 Matthías Þórðarson, Íslenzkir listamenn. Reykjavík 1920, 48–66.
8 Matthías Þórðarson, „Myndir af Jónasi Hallgrímssyni“. Óðinn, 3. blað, júní 1908, 18.
9 Matthías Þórðarson, Íslenzkir listamenn. Reykjavík 1920, 48–66. Sjá einnig Björn Th. Björns-
son, Íslenzk myndlist I. Reykjavík 1964, 29. Bjarni Jónsson, Íslenzkir Hafnarstúdentar. Akureyri
1949, 184–185.
10 Eimreiðin XXXIII ár 1927, 189.
11 Sami staður.
TMM_3_2009.indd 82 8/21/09 11:45:35 AM