Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Side 90

H j a l t i H u g a s o n
90 TMM 2009 · 3
ef minn herra geti bjargað sóma Íslands, þótt mig áfalli smán, skal þó andlit hans
jafnan lýsa þessu mani. (83)
Störf saksóknarans eru snar þáttur í öðrum hluta þríleiksins, Hinu ljósa
mani. Strax og hann stígur á land af Bakkaskipi gerist loft lævi blandið
enda virðist erindi hans tefla stétt fram gegn stétt:
Öllum var forvitni á að heyra ger um erindi hans, vitandi honum var af vorri
tign fyrirlagt að grannskoða landsins hag og gera síðan tillögur við kóng um það
hvernig helst mætti aflétta þeirri stóru nauð sem þrúgaði landsfólkið. Af bréfum
hans, þeim er hann hafði látið upplesa á Öxarárþíngi, varð skilið að hann ætti
frjálsan aðgáng að skjölum valdsmanna og mætti krefja þá svars um hvað sem
þóknaðist, farandi auk þess með dómsvald í þeim málum sem kansellíið taldi vafa
orpin, og gat krafist nýrrar upptekníngar mála sem honum þóttu rángdæmd og
dregið valdsmenn til ábyrgðar. (228)
Spjótin beinast þó ekki aðeins að dómurum og réttaröryggi heldur einn-
ig fæðuöryggi þjóðarinnar og þeim sem flytja henni maðkað mjöl.
Eins og jafnan þegar mikilla atburða er von eða hvörf virðast í nánd
grípur óvissa um sig og ótti. Jafnvel þeir sem sýknaðir voru og upp reist-
ir snerust öndverðir við. Sjálfsmynd þeirra og inngrónu hlutskipti var
ógnað:
Mér var barni kent að líta upp til höfðíngjanna, sagði gamall flakkari með grátstaf
í kverkum. Og nú má ég á gamalsaldri horfa uppá dregna fyrir dóm fjóra þeirra
góðu sýslumanna sem hafa látið hýða mig. Ef einginn hýðir okkur leingur, hvers
á maður þá að líta upp til? (308)
Á alþingi rennur ögurstundin loks upp þegar réttvísin talar, valdhöfum
er steypt af stóli en smælingjar upp hafnir.8
Loks heyrðist hríngt með lítilli handbjöllu inní húsinu [Íslandsklukkan var nú
á bak og burt – innsk. HH], réttinum var slitið. Fyrstir geingu út þrír menn í
stórum kápum og hástígvélum, með fjaðrahatta, einn gyrður sverði …
Næstur staulaðist Eydalín lögmaður útúr lögréttuhúsinu og sveinn hans við
hlið honum til að styðja hann. Hann var í raun réttri orðinn skar: rétti höndina
einsog barn þeim manni sem vildi leiða hann, í stað þess að bjóða arminn. Kápan
hans dróst með jörðu að framan.
Þá komu nokkrir rosknir valdsmenn útúr húsinu, berlega í æstu skapi, því
þeir heyrðust formæla, sumir veldruknir og fléttuðu götuna. Loks nokkrir sýkn-
aðir menn sem fallið höfðu áður í þúnga sekt, og voru óhöggnir fyrir tilviljun
eina. Samt var einginn fagnaðarsvipur á þessum mönnum fremur en öðrum sem
geingu útúr húsinu. (322–323)
Álengdar stendur hið ljósa man, í tötrum (321). Gamla-Ísland er fallið
TMM_3_2009.indd 90 8/21/09 11:45:35 AM