Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Síða 91

A ð l e s a Í s l a n d s k l u k k u n a í k r e p p u n n i
TMM 2009 · 3 91
– um skeið. Bylting 18. aldar er gengin yfir. „Þjónn hinna svarlausu“
hefur talað máli þeirra og haft betur (419). Hreinsun, karþasis, á sér stað
líkt og varð í búsáhaldabyltingunni síðastliðinn vetur þegar eldarnir
brunnu í miðbænum. Holdgervingur valdsins er orðinn blaktandi skar.
Það er þó eins og háir og lágir sakni þess sem var. Svo getur farið að
öryggi hins kúgaða búi fyrst og fremst í undirokun hans.
Það var ekki dregið í efa í landinu að embætti kommissars hefði verið sérstaks
eðlis, hann var gerður dómari ofar dómurum og dómar hans voru óáfrýjanlegir.
Þeir sem hann sekjaði áttu sér ekki uppreistarvon. Hinum, sem hann uppreisti,
varð ekki mein gert þaðanaf. En svo brá við að loknu hans starfi, þá sást glöggvar
hver fallinn var en hverjir höfðu verið reistir. Þeir sem höfðu verið reistir voru
týndir. Það sá ekki stað þeirra frelsunar. Þeim manni sem hafði lækkað þá háu til
að uppreisa þá lágu var hvergi borið þakklætisvitni í heyranda hljóði. En þjóðin
harmaði niðurlægingu og fall lögmanns Eydalíns. (370)
Nýja-Ísland
Í lokahluta þríleiksins, Eldi í Kaupinhafn, örlar á draumnum um Nýja-
Ísland sem rísa muni úr rústum þess gamla. Til að hann mætti rætast
varð landið þó að líða þá niðurlægingu að ganga kaupum og sölum þar
sem Danakonungur falbauð það og þjóðina þýskum kaupmönnum gegn
„fimm tunnum gulls sléttum“ (339).
En hvað um gildir, böllin verða að kontinúerast, það verður að byggja fleiri slot,
drotnínguna vantar annað tvinn spænskra hesta, mínar náðugu prinsessur þurfa
krókódíl. Og umfram alt, það verður að undirbúa stríðið. Hér eru góð ráð dýr.
(339)
Fulltrúi þeirra þýsku er kommertsíenráð Úffelen af Hamborg. Skilyrði
hans fyrir kaupunum er það eitt að landstjóri fáist sem sé „vinsæll af
alþýðu“ (421) og sér þann mann í Arnasi. Arnas og Snæfríður láta sig
dreyma um framtíð landsins í „Gestagarði í Nýhöfn, Gullmakarans
húsi“ síðustu nótt hennar í Kaupmannahöfn (413).
Landsmenn skulu ekki framar barðir fyrir að versla sér í hag, sagði Arnas Arnæus.
Kaupstaðir bygðir að útlendri fyrirmynd skulu verða settir kríngum hafnir og
gerður út skipafloti að fiska, og við seljum skreið og tóskap til meginlandsborga
einsog fyrrum altframmá dag Jóns Arasonar, en kaupum á móti þann varníng
sem siðuðum mönnum hæfir. Úr jörðu skulu unnin dýrmæt efni. Keisarinn skal
sýna danakonúngi hnefann og heimta að hann skili íslendíngum aftur þeim dýr-
gripum sem hann lét stela úr Hóladómkirkju, frá Múnkaþverá, Möðruvöllum og
TMM_3_2009.indd 91 8/21/09 11:45:35 AM