Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Page 122

S i g u r j ó n Á r n i E y j ó l f s s o n
122 TMM 2009 · 3
systurinnar) eða kæfir niður andmæli (sbr. útlegð Immanúels). Hið
almenna eyðir hinu einstaka. Þessi sýn konungsins á veruleikann svipt-
ir hann að lokum valdi og viti.
Þegar konungurinn lýsir sýn sinni ummyndast höfuð hans og verður
sem egg sem hugmyndin í líki dúfu vill brjótast út úr (N 155). Hug-
myndin fær hér sjálfstæða tilveru og yfirgefur höfund hennar. Bjarni
grípur til táknmyndar úr ritningunni, dúfunnar. Hennar er þar getið
m.a. á tveimur mikilvægum stöðum. Á þeim fyrri er greint frá því er
Nói sendi tvisvar út dúfur úr örkinni til að leita að landi. Í fyrra skiptið
fann dúfan engan hvíldarstað og kom til baka. Í seinna skiptið fann hún
hann og sneri heim með grænt „ólífuviðarblað í nefinu“ (1M 8.11) sem
er tákn lífs, friðar og blessunar. Hinn staðurinn þar sem dúfu er getið er
við skírn Jesú. Í Matteusarguðspjalli segir að þegar hann „hafði verið
skírður sté hann jafnskjótt upp úr vatninu. Og þá opnuðust himnarnir
og hann sá anda Guðs stíga niður eins og dúfu og koma yfir sig. Og rödd
kom af himnum: „Þessi er minn elskaði sonur sem ég hef velþóknun á“
(Mt 3.16–17). Skilin milli himins og jarðar eru þar með yfirunnin í
Kristi. Dúfan er því innan kristninnar tákn heilags anda og nálægðar
Guðs með og í mönnum. Mikilvægt er að átta sig á að dúfan stígur niður
til manna. Þar með er dregið fram að Guð kemur til manna og leitar að
hinum týnda til að frelsa hann. Það er ekki maðurinn sem stígur upp til
Guðs heldur sækir Guð manninn heim. Í anda sínum tengist Guð dag-
legu lífi mannsins og veitir honum stuðning í erli daganna. Í frásögn
Bjarna hafa konungurinn, með hugmyndakerfi sínu, og Melkísedek
snúið þessu við. Afleiðingin kemur fram í afneitun á mennsku manns-
ins. Gegn þessum hugmyndakerfum rís Immanúel.
Uppgjör Immanúels
Reikningsskil eiga sér stað við mikla athöfn í dalnum þar sem dúfan
stígur upp af höfði konungsins. Hún er ekki einungis holdgervingur
sálar hans heldur hugmyndakerfis sem skilur konunginn nú eftir sálar-
lausan.37 Hugmynd konungsins hefur gert hann að sálarlausum ein-
staklingi í deyjandi búk. Dúfan hefur sig til flugs og svífur burt frá
fólkinu, hún stígur ekki niður til þess heldur yfirgefur það (N 227).
Söguhetjan Immanúel (sbr. merkingu nafnsins „Guð er með oss,“ Mt
1.22) bindur enda á þennan hrylling og skýtur gulleygu dúfuna niður á
flugi. Hún er neydd til að hverfa aftur til jarðar því „[m]aður frelsar ekki
heiminn nema með því að taka hann að sér“ (N 229). Immanúel stígur
TMM_3_2009.indd 122 8/21/09 11:45:37 AM