Tímarit Máls og menningar - 01.11.2009, Page 134

D ó m a r u m b æ k u r
134 TMM 2009 · 4
Færist þar smám saman í forgrunn vinátta Arndísar við flóttakonu frá Mar-
okkó að nafni Fatíma. Líkt og Gísella gerir gagnvart leigjendum sínum í fyrri
bókinni nálgast Arndís þessa nýju vinkonu sína með háleitar hugsjónir að
markmiði en útfærsla þeirra reynist hér líkt og þar erfið í framkvæmd.
Arndís er vandfýsinn neytandi, alveg eins og merkjavörusérfræðingurinn
Gísella, sem hefur lag á að laða fram það besta úr borgarsamfélaginu. Þannig
er ferðalögum þeirra Sunnu um borgina lýst sem endalausri röð ævintýra.
Arndís er menningarlegur flakkari Lyotards, hún lagar sig að umhverfinu
auðveldlega og reynist hagleiksmanneskja þegar að því kemur að tileinka sér
hið ókunnuga og blanda saman við hið þekkta. Á þessu reynast þó vera undan-
tekningar. „Framandi lífsstíll heillaði þó einungis innan ákveðinna marka.
Þegar við ráfuðum um í sólbakaðri sykurangan sem einkenndi borgina á góð-
viðrisdögum varð stundum á vegi okkar fólk sem hún umbar engan veginn.
Ólöglegur innflytjandi frá Afríku að selja fölsuð merkjasólgleraugu gat fengið
hana til að agnúast lengi yfir linkind í Spánverjum, portvörðum Evrópu, eins
og hún kallaði þá […] Verst þótti henni að sjá konur með slæður yfir höfðinu
eða andlitinu; einhverju sinni þegar kona með höfuðslæðu varð á vegi hennar
hvíslaði hún að sig langaði til að hrista hana til meðvitundar“ (49–50). Menn-
ingarlegt umburðarlyndi Arndísar, líkt og svo margra, takmarkast við ytri
landamæri Evrópu, það sem liggur utan mæranna í austri, heimur múslima, er
ógnandi og óþekkjanlegur, og kjarnast í kvenkúgun höfuðblæjunnar. Það eru
þessi mörk sem atburðir fortíðarinnar hverfast um.
Fatíma aðstoðar frændur sína á ódýrum veitingastað sem Arndís venur
komur sínar á og innan skamms er sú fyrrnefnda farin að kenna hinni arab-
ísku. Vinskapurinn þróast áfram og að lokum treystir Fatíma þessari nýju,
evrópsku vinkonu sinni fyrir því að nokkru fyrr hafi henni verið nauðgað af
ókunnum manni, hún sé nú ólétt og að hún óttist mjög viðbrögð frænda sinna,
þeir séu „geggjaðir“ (137), ekki síst vegna þess að hún sagði þeim ekki frá
nauðguninni þegar hún átti sér stað. Þeir séu því ólíklegir til að trúa henni og
þá geti verið á illu von. Arndísi er veitt aukin innsýn í veröld múslima, en að
sama skapi veita kringumstæðurnar henni óvænt tækifæri til að framkvæma í
reynd það sem hún í tilvitnuninni hér að ofan segist vilja gera: grípa inn í og
bjarga konu undan ofríki íslams. Aðstæður Fatímu eru mjög vandasamar. Hún
er ólöglegur innflytjandi og á sér því aðeins takmarkað skjól í heilbrigðiskerf-
inu, hún er fátæk og ólíklegt er að fjölskyldan sýni henni nokkurn skilning
(það sem síðar gerist í sögunni gefur til kynna að Fatímu hafi einmitt stafað
hætta af frændum sínum). Hér hafa með öðrum orðum skapast kringumstæð-
ur þar sem „inngrip“ virðist réttlætanlegt. En svar Arndísar við vandanum
reynist róttækara, og jafnvel fjarstæðukenndara en nokkurn skyldi gruna.
Hægt er að segja að farið sé yfir öll mörk trúverðugleika í þeim þætti úrlausnar
sögunnar er viðkemur „hjálparstarfsemi“ Arndísar, og engan þarf að undra að
hvarf hennar í nútíð sögunnar tengist þessum örlagaríku atburðum úr fortíð-
inni (en upp um þá er að vísu ekki ljóstrað fyrr en í bláenda sögunnar), en
einnig má lesa þennan hluta atburðarásarinnar sem melódramatíska tákn-
TMM_4_2009.indd 134 11/4/09 5:44:46 PM