Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Síða 12

Þ o r s t e i n n Þ o r s t e i n s s o n
12 TMM 2011 · 1
Ég finn myrkrið hverfast
eins og málmkynjað hjól
um möndul ljóssins.
Ég finn mótspyrnu tímans
falla máttvana
gegnum mýkt vatnsins.
Meðan eilífðin horfir
mínum óræða draumi
úr auga sínu.
Ljóðmælandi er mjög áberandi í lokaljóðinu (fornöfn fyrstu persónu
koma fyrir sex sinnum), það er nánast persónulegt upp gjör, ólíkt fyrsta
ljóði sem er tiltölulega ópersónulegt og afstrakt. Þó virðist lokaljóðið
óræðara en fyrsta ljóð, saman ber myndirnar af fjarlægum veröldum
sem vaxa eins og furðuleg blóm út úr „lang svæf um“ líkama ljóð-
mæl anda, eða af myrkrinu sem hverfist um möndul ljóssins „eins og
málmkynjað hjól“. En lykilorðin þrjú – tíminn, vatnið og vitundin
– eiga sér öll samsvör un hér, samanber orðin ‚eilífð in‘ og ‚mót spyrna
tímans‘; ‚rennandi vatn‘ og ‚mýkt vatns ins‘; ‚ég finn‘ (2x) og ‚minn óræði
draumur‘. Önnur lykilorð eru andstæðurnar dagur|nótt, ljós|myrk ur.
Og ljóð mælandi sér of alla heima líkt og Óðinn forð um: „Ég hef búið
mér hvílu / í hálfluktu auga / eilífðarinnar / [sem horfir] / mínum
óræða draumi / úr auga sínu.“ Magn aðar mynd hverf ingar þar sem ég
ljóðsins sam einast eilífð inni, óvenjulegar myndir sem vekja grun um
að ljóðið sé ekki allt þar sem það er séð. Og ef grannt er skoðað virðist
það hugboð eiga við rök að styðjast: Tónn ljóðsins er kveðju tónn, það
er testamenti skálds, lýsir stolti þess að loknu ein stæðu verki. Þar með
skipar það sér í glæsi lega hefð: „Exegi monumentum aere per en ni us“,15
„… hlóð eg lofköst / þann er lengi stendr / óbrotgjarn / í bragar túni“,16
„Not marble, nor the gilded monuments / Of princes shall outlive this
power ful rhyme“.17 Eða með orðum ljóðsins sjálfs: Mót spyrna tímans
er máttvana. Þessi tónn var ekki með öllu nýr hjá Steini: „því hvert eitt
skáld til sigurs líf sitt leiðir / hve lengi og mjög sem á þess hlut er gert“,
hafði hann ort í Ferð án fyrir heits (1942).18
Sigurtónn Steins er reyndar sýnu hógværari en skáldbræðra hans
sem vitnað var til hér að framan og samanburðurinn er ef til vill í
djarfasta lagi. En sé ljóð ið lesið á þessa leið er það ekki eins órætt og
virtist við fyrstu sýn. Þá skýrast einnig mynd irnar tvær hér á undan:
Hinn ‚lang svæf i‘ (eða dauð i) líkami ljóð mæl anda býr nú í myrkrinu sem