Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Síða 135

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2011 · 2 135
vera kominn til að „gera loks eitthvað
við þessa hugmynd sem hefur sótt á mig
svo lengi; að segja sögu af ferðalagi sem
aldrei var farið“ (148). Bíddu við, spyr
maður sig þegar þarna kemur sögu, er
hann að segja að bókin sé skáldskapur,
hann hafi aldrei farið til Færeyja? Í
framhaldinu veltir sögumaður einmitt
vöngum yfir eðli frásagnar: „Eins veit ég
að allar skáldsögur eru ferðasögur,“
segir hann. „Og að engin ferðasaga er
sönn“ (148).
Ef verkið hefur verið skáldað fram að
þessu þá ber Huldar skáldskapnum fag­
urt vitni. Hitt er svo annað að sumir eru
þeirrar skoðunar að „hinn söguleiki
„veruleiki“ … verði því aðeins merking­
arbær að hann sé endurskapaður sam­
kvæmt lögmálum bókmenntanna“, eins
og Sigurður A. Magnússon orðaði það
eitt sinn (Í tíma og ótíma, 30). Í þeim
skilningi er allt eins konar skáldskapur,
lögmál skáldskaparins einu aðferðirnar
sem okkur standa til boða til að koma
veruleik anum á framfæri og því allt í
vissum skilningi skáldað. Það eitt að
skrifa feli í sér skáldun eins og banda­
ríski rithöfundurinn Philip Roth hefur
sagt; þegar reynt sé að flytja raunveru­
lega persónu inn í texta umbreytist hún
í eitthvað annað. Hlutverk skáldskapar­
ins í miðlun er að margra mati, ekki síst
póstmódernista, mjög fyrirferðarmikið
og sagnfræðingar hafa velt því töluvert
fyrir sér á undanförnum áratugum. Þeir
hafa orðið meðvitaðri um tungumálið
sem félagslega afurð og að orðaforði og
orðræðuhefð hafa áhrif á frásögn og
túlkun sagnfræðingsins. Eins hafa þeir
gert sér grein fyrir því að textinn „hefur
ávallt ákveðna bókmenntalega eigin­
leika sem hafa ekki með vísindi að gera
heldur rithefðir“, svo vitnað sé í grein
eftir Guðmund Jónsson sagnfræðing
(Hvað er sagnfræði? 66–67).
Í dagbókarbrotinu undir lok bókar
Huldars er minnst á að sögumaður hafi
rambað inn á bókasafn. Lýst er einni „af
þessum gráhærðu bókanunnum“ (14)
eins og það er orðað. Sögumaður segist
síðan hafa farið í landafræðihilluna og
fyrr en varði verið sestur með bók sem
hét Faroe Islands: the Bradt Travel
Guide. Ég leitaði að bókinni á netinu og
komst að því að þetta var raunveruleg
bók. Þá fór ég í Gegni, upplýsingaveitu
bókasafnanna, og athugaði hvort bókin
væri til á bókasafninu í Hveragerði. Svo
reyndist ekki vera en aftur á móti var til
eintak á Selfossi.
Þegar hér var komið sögu mátti ekki
á milli sjá hvað væri satt og hvað logið.
Ég ákvað að hringja á bókasafnið í
Hveragerði. Fyrir svörum varð Hlíf S.
Arndal og af röddinni að dæma var hún
ekkert farin að grána. Hún sagðist muna
eftir Huldari og hafa skemmt sér yfir
lýsingu hans á sér í bókinni. Ég spurði
hvort áðurnefnd ferðahandbók væri til á
safninu og sagðist hún halda að svo væri
ekki en bauðst til þess að ganga úr
skugga um það fyrir mig. Stundarkorni
síðar fékk ég svohljóðandi tölvubréf frá
henni, birt með leyfi bréfritara:
Eins og mig minnti eigum við ekki þessa
kilju sem Huldar segist hafa blaðað í hér
í safninu, þótt við eigum nokkrar bækur
um Færeyjar. Það er því hans skáldaleyfi.
Ég get staðfest að hann kom hingað og
honum dvaldist við landafræðihilluna og
fletti þar bókum og las smávegis, en þessa
bók fékk hann ekki að láni hjá okkur.
Lýsingin á bókaverðinum (mér,
geri ég ráð fyrir) er mjög líklega nærri
sannleikanum og það var eiginlega fyndið
að uppgötva hvernig maður kemur
ókunnugum fyrir sjónir niðursokkinn í
vinnuna þegar róleg stund gefst.
Ég hef lesið þennan kafla nokkrum
sinnum á bókakynningum og almennt
hefur fólk haft gaman af.