Tímarit Máls og menningar - 01.02.2015, Page 67

„ H ú s i n e r u e i n s o g o p i n b ó k “
TMM 2015 · 1 67
konar hugmyndafræðilegri kynngi
í bæði menningar- og merkingar-
fræðilegum skilningi. Íslenskt efni
í íslensku húsi var „rammíslenzk
lausn“ og þessi lausn varð að nokk-
urs konar leiðarstefi síðar meir, við
byggingu Háskóla Íslands til dæmis,
eftir að hann var fluttur úr Alþingis-
húsinu að Suðurgötu.71
Guðjón skipulagði sjálfur allt útlit
Háskólans – teiknaði m.a. húsgögn –
og svo virðist sem hann hafi ákveðið
að háskólinn skyldi ekki síður vera
gæddur efnum ættjarðarinnar og
skírskotunum í hana en Þjóðleik-
húsið.72 Til að byrja með seilist hann
alla leið aftur í goðafræðina, og sér
fyrir sér að Háskólinn skuli verða
hamarinn í skeifu Sleipnis í Ásbyrgi.
Það verður vart komist mikið nær
kviku í þjóðarsálinni. Hann klæðir
alla bygginguna með íslenskum
hvítum kvartshjúp, meginsúlur forhallarinnar voru huldar silfurbergi ásamt
hvelfingu hennar.73 Gólf anddyrisins var úr fáguðu blágrýti fengnu úr
Öskju hlíðinni, súlurnar við dyr hátíðarsalarins úr hrafntinnu úr Heklufjalli
en veggir hans úr rauðleitu Baulugrjóti.74
Hamrastíllinn og allt það umstang sem honum fylgdi var óneitanlega
háleitur og þjóðlegur í senn en hann var í meginatriðum viðhafnarbúningur
stærri bygginga. Hamrastíllinn sór sig í ætt við þjóðlegan mónúmentalisma
sem var markvisst beitt „til þess að gera hið nýstofnaða íslenska ríkisvald
sýnilegt“.75 Hins vegar lét Guðjón sér annt um hagsmuni íslenskrar alþýðu
og þrátt fyrir fegurð sína og mikilfengleik kom hamrastíllinn þeim Jóni og
Gunnu, með barni og buru, að litlu haldi.
Lofsöngur (um lýðveldisstíl)
Tímarnir kölluðu á einfaldari byggingar. Bæta þurfti úr brýnni húsnæðis-
þörf í sífellt stækkandi borg og þaðan spratt fjórði og síðasti stíllinn sem
Guðjón átti eftir að sníða: Lýðveldisstíllinn. Nafnið er að sjálfsögðu runnið
undan rifjum Jónasar.
Þjóðleikhúsið. Ljósm. Þorgrímur Andri
Einarsson.