Tímarit Máls og menningar - 01.02.2015, Page 86

S t e i n u n n J ó h a n n e s d ó t t i r
86 TMM 2015 · 1
grímsson, áður eftirlitsmaður með jarðeignum Hólastóls í Fljótaumboði.
Móðir Hallgríms hét Solveig Jónsdóttir og um hennar fólk er ekkert vitað,
en margir í föðurætt hans voru fyrirferðarmiklir í mennta-, trúar- og stjórn-
málalífi landsins. Við skulum reikna með því að litli drengurinn hafi dafnað
vel fyrstu árin í skjóli foreldra sinna og stórfjölskyldu en náttúran veitti
honum óblíðar viðtökur. Svo segir í Skarðsárannál Anno 1615.
Vetur harður með miklum jarðbönnum. Þá féllu nær allir útigangspeningar, sem
ekki höfðu hey, um allt Ísland. Rak inn ís á þorra fyrir norðan land. Þá kringdi hafís
um allt Ísland og lá til fardaga fyrir norðan. Kom ís suðaustan fyrir Ísland, og svo
ofan í Grindavík; hann rak ofan fyrir Reykjanesröst og inn á Vog og fyrir öll Suður-
nes. Engir mundu þá ísrek sunnan fyrir röst skeð hafa.
Ekki voru allir vetur jafn harðir og sá sem þarna er lýst. Anno 1619, þegar
Hall grímur var fimm ára, segir Skarðsárannáll: „Vetur góður, vor gott“. Í
slíku árferði var væntanlega gaman að vera strákur þarna fyrir norðan, leika
sér við systkini sín og frænku, tína með þeim ber í mónum, horfa út á sjóinn
með Drangey og Þórðarhöfða fyrir augunum alla daga, víðáttumikinn fjalla-
hringinn og svo nánast endimörk heimsins norður í bláu hafsauga. Bláu
Íshafsauga.
Eitt sinn þegar Guðbrandur frændi, gamli biskupinn á Hólum, kom í
heimsókn til þeirra í Gröf gekk hann út í berjamóinn til barnanna og spurði
hvað þau væru að gera. Og átta ára snáðinn á að hafa svarað með vísu:
Ég er að tína þúfnahnot
í þrætukot.
Mylur málakvörn
muðlingshnöttinn hvörn.
Vísan er eignuð Hallgrími í ævisögu hans eftir Magnús Jónsson prófessor í
guðfræði sem út kom rétt fyrir miðja síðustu öld og undirrituð endurnýtir
hana í Heimanfylgju sem er skáldsaga um uppvöxt Hallgríms Péturssonar,
byggð á heimildum um ættfólk hans og samtíð og kom út haustið 2010 (JPV).
Í Heimanfylgju hefur Guðbrandur gaman af rímuðu tilsvari litla frænda
og fyrsta hluta bókarinnar um fyrstu ár Hallgríms í Gröf lýkur á yfirlýsingu
biskupsins:
„Það þarf að koma þessum dreng í skóla á Hólum.“
Og Hallgrímur varð Hólastrákur. Ekki með því að vera boðin skólavist
átta ára að aldri, heldur af því í það minnsta faðir hans, Pétur Guðmundsson,
fluttist þangað og gerðist hringjari dómkirkjunnar. Föðurbróðir hans og
nafni, Hallgrímur, sem kenndur var við Enni, tók aftur á móti við búsfor-
ráðum í Gröf eftir Guðmund afa Hallgríms. Engin leið virðist vera að ársetja
búferlaflutningana en í Heimanfylgju vel ég að Hallgrímur sé á níunda ári
þegar hann flyst til Hóla með föður sínum.
Fyrir utan Hólabyrðu og hin fjöllin háu sem girða af dalinn tróndi ein