Tímarit Máls og menningar - 01.02.2016, Side 119

TMM 2016 · 1 119
Einar Már Jónsson
Talnablús
„Ég hef ekki tölu …“
Einu sinni í fyrndinni þegar enn voru til
gagnfræðaskólar bar svo við að stærð-
fræðikennari í austurhlíð Skólavörðu-
holtsins lagði dæmi fyrir nemendur
sína. Ekki man ég gjörla hvernig það
var, en einn hluti af því var tala, segjum
tíu, og svo önnur tala „helmingi stærri“
en hin fyrri. Nemendurnir, á unglings-
aldri, tóku til við að reikna hver um
annan þveran, en samt tókst ekki betur
til en svo að þegar stærðfræðikennarinn
sá niðurstöðurnar hló hann fossandi
arkimedesarhlátri og sagði: „Þetta er
vitlaust hjá ykkur öllum!“ Hvað hafði
gerst? Í óþroskuðum huga nemendanna
var það talan tuttugu sem var „helmingi
hærri“ en tíu, en stærðfræðikennarinn
færði að því stærðfræðileg rök að rétta
talan væri fimmtán og gæti ekki verið
annað en fimmtán. Nemendurnir mögl-
uðu, en stærðfræðikennarinn gerði gys
að fákunnáttu þeirra og hló og hló.
Nú víkur sögunni sjö aldir aftur í
tímann. Snorri Sturluson er að setja
saman þá Eddu sem við hann er kennd,
og segir söguna af verktakanum sem
gerði tilboð í að víggirða Ásgarð: „Þat
var snimma í öndverða byggð goðanna,
þá er goðin höfðu sett Miðgarð ok gört
Valhöll, þá kom þar smiðr nökkurr ok
bauð að gera þeim borg á þrim misser-
um svá góða at trú ok örugg væri fyrir
bergrisum ok hrímþursum, þótt þeir
kæmi inn um Miðgarð. En hann mælti
sér til kaups, at hann skyldi eignask
Freyju, ok hafa vill hann sól ok mána.“
Æsir stinga saman nefjum og leggja
fram móttilboð, sem Loki semur; skuli
smiðurinn fá umbeðin laun en hann
verði að ljúka verkinu á einum vetri, ef
það væri ekki fullfrágengið sumardag-
inn fyrsta skuli hann fyrirgera launun-
um. Það er athyglisvert að Æsir skuli
ekki hafa reynt að prútta um launin
heldur látið sér nægja að stytta frestinn,
en eins og síðar kemur í ljós hafa þeir
engan veginn í huga að borga eftir þess-
um taxta, þeir ætla að fá víggirðinguna
ókeypis án þess þó að beita augljósum
svikum. Þess vegna ganga þeir að launa-
kröfunni og er eins og þeim sé alveg
sama um að með þessu eru þeir að lítils-
virða Freyju. Kannske er það ofar þeirra
skilningi.
Þótt undarlegt megi virðast gengur
smiðurinn að þessu tilboði, en hann
biður þess, eins og það séu lítilfjörlegir
smámunir, að hann megi hafa lið af
hesti sínum Svaðilfara. Þetta sam-
þykkja goðin hugsunarlaust, og ræður
Loki því einnig. Svo fer vinnan af stað
fyrsta vetrardag og smám saman renn-
ur upp fyrir Ásum hinn ægilegi sann-
leikur, smiðurinn viðhefur nýja starfs-
hætti, hann vinnur við smíðina alla
daga og um nætur dregur hann til
grjót á hestinum: „Þat þótti ásunum
mikit undr, hversu stór björg sá hestr
dró, ok hálfu meira þrekvirki gerði
hestrinn en smiðrinn.“ Því er ljóst að
þessi verktaki muni standa við sinn
þátt í samningnum, og goðin verði að
gera svo vel og borga: „Freyju, takk“.
Endalokin skipta ekki máli hér, Æsir
svíkja samninginn, Loki sem ber
ábyrgð á öllu, neyðist til að breyta sér í
meri, táldregur hross smiðsins sem
síðan fyljar hann, eða hana. Þetta er
Á d r e p a