Fræðaþing landbúnaðarins - 04.02.2005, Blaðsíða 190

Evrópski landslagssamningurinn
Sem eðlileg afleiðing þeirra umræðu og rannsókna sem höfðu átt sér stað allt ffá miðri
síðustu öld um mikilvægi landslags, fræðilegri og annarri vinnu því tengdu var ekki
óeðlilegt að upp kæmi vilji til að gerðir yrðu hliðstæðir samningar um mikilvægi
landslagsins eins og þeir samningar sem gerðir hafa verið um vemdun líffræðilegrar
fjölbreytni, vemdun menningararfsins (World Heritage), o.fl.
Hin evrópska náttúmvemdaráætlun ffá 1989 lagði sérstaka áherslu á hið mikilvæga
hlutverk hins hefðbundna landbúnaðar til að viðhalda landslagsverðmætum. í þeirri
áætlun var lögð ffam krafa um nýja stefhu í landbúnaðarpólitík sem hefði það að
markmiði að hlúa að umhverfinu í landslaginu „í öllu sínu ríkidæmi og
fjölbreytilcika” og leitast við að ná ffam jafnvægi milli vemdunar og hagvaxtar
(Bmun M. 2004).
Nokkrar ráðstefhur, nefndir og athafnir urðu síðan sem aðdragandi að „Evrópska
landslagssamningnum sem að lokum var undirritaður í Flórens á Ítalíu 20.október
2000 og tók gildi effir undirritun 10 þjóðlanda. ísland hefur ekki enn tekið þátt í þeirri
vinnu.
Þessi samningur hefur síðan verið sem rauður þráður í gegnum vinnu að
landslagsffæðum í Evrópu undanfarin ár ekki síst innan Norðurlanda - sbr. skýrsluna
Nordens landskap - Forprosjekt for oppfolging av den europeiske
landskapskonvensjonen (TemaNord 2003:550) en þar var Þóra Ellen Þórhallsdóttir
fulltrúi íslands í vinnuhópi.
Samkvæmt samningnum er vægi landslagsins aukið og það dregið fram sem verðmæti
og skilyrði fýrir vellíðan og lífsgæði , en einnig sem svigrúm fýrir atvinnusköpun og
þróun. (Council of Europe, 2001. Florence, 20.oct.2000)
Samningurinn og skipulagsvinna
Landslag sem gmnnur að vellíðan og samsömun við sitt umhverfí em almenn tilmæli
til sveitastjómarmanna og byggðaþróunar. Umfjöllun og greiningu hverskonar á
landslagi er því mikilvægt að taka með í langtímaáætlanir sveitafélaga - aðalskipulags
og svæðisskipulagsáætlanir, því landslag sem auðlind getur haff þýðingu fyrir
efnahags- og atvinnuþróun með hvata til nýrra atvinnutækifæra.
I byggðamerkjum margra sveitafélaga er nú þegar sterk skírskotun til landslags - sem
þó off er meira til skrauts og faguryrða en að unnið sé markvisst með það.
Jafnvel er hægt að benda á að sums staðar er landslagið einasta auðlind „fátækra”
sveitarfélaga og þannig getur hinn evrópski landslagssamningur orðið mikilvægur
björgunarhringur ef vel er á haldið.
Þar sem unnið er með samninginn er einnig varað við einhliða
arðsemishugsunarhætti! eða skammtíma sjónarmiðum. Þekkt vandamál er t.d. á
írlandi þar sem skipulagsfólk hefur áhyggjur af aukningu í hinni dreifðu byggð sem er
á kostnað landslags, menningararfs og sérkenna. Það sama er hægt að nefna með
aukningu í frístundabyggðum sem njóta mikilla vinsælda í augnablikinu en gjörbreyta
landslagi og sérkennum svæða.
Mikilvægur þáttur í samningnum er að virkja þátttöku almennings þannig að íbúar fái
möguleika á að hafa áhrif og komi með sína skoðun og þekkingu inn í vinnuferil
landslagsgreiningarinnar.
188