Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2006, Qupperneq 40

Múlaþing
5 lOm
Rústir á Seli á Búlandsdal. Efst seltóftir ofan á
upphœkkun eftir eldri mannvirki. Neðar eldra
byggingarskeið með fjórskiptum tóftum.
Uppdráttur Guðný Zoega.
Selfoss í Búlandsá. Ljósmyndari og eigandi:
Hjörleifur Guttormsson.
Tilvist fombýlisins Búlands á Búlands-
dal setur Búlandsörnefnin á svæðinu í
rökrænt samhengi. Margt bendir til að
Búland hafi í fyrstu verið aðaljörðin en
byggð hafist á jörðinni Búlandsnesi
samhliða eða eftir að Búland fór í eyði
vegna rýrnandi landkosta. Síðar náði
kirkjan á Hálsi tökum á hluta af landi
Búlands, m.a. Seli (Búlandi) á austan-
verðum Búlandsdal, en landið norðaustan
Búlandsár (Austurdalur) heyrir nú undir
Teigarhom.
Byggðin í Hálsþorpi
Búlandsneshálsar, að jafnaði aðeins nefndir
Hálsar, taka við þar sem fjallgarðurinn milli
Hamarsfjarðar og Búlandsdals endar í
Hálsfjalli. Framhaldið til austurs er
allbreiður háls með klettabrúnir að
sunnanverðu; fer mjókkandi út eftir og
endar í Rakkabergi rétt innan við kauptúnið
á Djúpavogi. Hálsar skiptast í Tnnri-Hálsa
(170 m) og Ytri-Hálsa (162 m) um
slakkann Hálsamót upp af eyðibýlinu
Merki. Svonefnt Hálsþorp sem nú er
eyðibyggð liggur í sveig undir
Innri-Hálsum þar sem undirlendi breikkar
upp frá sjónum. Um aldamótin 1900 og
fram eftir 20. öld stóð þar innst aðaljörðin
Háls með hjáleigunum Hring og Hala í
túnfæti. Litlu utar undir brekkum var
afbýlið Strýta ásamt Kambshjáleigu og
neðar í landinu Stekkahjáleiga. Alfaraleið
milli Hamarsijarðar og Bemfjarðar lá yfir
Hálsa yst í framhlaupinu Hultmm, upp
Hringsbrekku, yfír Hultrahrygg og áfram
austan undir Brattamel og að Búlandsá
þegar ferðinni var heitið inn með Berufirði.
Að Teigarhorni liggur leiðin utar um
Nautalág. Vel mótar fyrir gömlu götunum
þama á hálsinum.
Kirkja var komin á Hálsi um 1200 að
því er greinir í kirknaskrá Páls biskups12 og
38