Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2006, Side 44

Múlaþing
Strýta 1973, bcer og útihús. Strýtukambur. Búlandstind ber yfir lnnri-Hálsa. Hálsfall til vinstri.
Ljósmyndari og eigandi: Hjörleifur Guttormsson.
Fornleifaskráning í Hálsþorpi
Unnið var að minja- og fomleifaskráningu í
Hálsþorpi í maí 2004 og skýrsla samnin að
því loknu. Alls voru skráðar þar 127
fornleifar þar af 101 þeirra skráð á
vettvangi. Reyndust 14 minjar sem
heimildir greindu frá vera horfnar en 12
fomleifastaðir, aðallega vörður, voru ekki
skráðar á vettvangi. Verða hér á eftir
dregnar saman helstu niðurstöður þessarar
skráningar, flokkað eftir býlum, og á eftir
dregnar ályktanir varðandi einstök býli og
minjaheildina. Er hér stuðst við títtnefnda
skýrslu Guðnýjar Zoéga og víða vitnað
orðrétt til hennar án þess að það sé alltaf
afmarkað sérstaklega.18
Háls og hjáleigur í túni.
Alls voru skráðar á vettvangi á Hálsi 44
minjar af samtals 58 sem getið er um í
heimildum. Segja má að minjar í Hálslandi
séu nokkuð vel varðveittar. Þó hafa orðið
skemmdir á rústum bæjarhúsa á kotbýlinu
Hring, sem virðist fomt að stofni til, og að
einhverju leyti hefur verið sléttað yfír rústir
Gamlabæjar á Hálsi (Neðribæjar) við gerð
matjurtagarðs. Ætla má þó að bæjarhóllinn
þar geymi sögu jarðarinnar allt frá fyrstu
tíð. Tóftir Efribæjar á Hálsi eru enn
greinilegar sem og fjárhúsa og útihúsa í og
við tún og túngarður sést á kafla ofan við
túnið. Við Hálshöfn er að finna leifar nausta
og skammt vestan þeirra er grjóthlaðin
fiskikró. Vestan við tún er mikill og langur
vörslugarður úr grjóti, allt ffá klettum niður
eftir Vondagili ytra og Hultrahlíð að
sjávarmáli; er hann um einn metra á hæð og
nefndur Grjótgarður, haldið við fram um
1940. Rétt hjá garði þessum neðan
þjóðvegar er vel varðveitt stekkjartóft úr
torfí og grjóti. Innar á Hálsströnd er
Djáknadys fast við gömlu reiðgötuna,
friðlýst samkvæmt þjóðminjalögum. A
landamerkjum við Hamar innst á Háls-
strönd er Vígðilækur og honum tengd sögn
um Guðmund biskup góða. Áður er getið
42