Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2006, Page 54

Múlaþing
breiður beggja megin kirkju og náði
garðurinn þá vestur fyrir miðja kirkjuna.8
Má sjá á mynd af kirkjunni, sem tekin var af
tilefni 100 ára afmælis hennar 1945 að þá
hefur verið sama skipan á garðinum, en það
ár mun garðurinn hafa verið stækkaður til
vesturs í núverandi horf.9
Beinafundur 2002
Ekki eru heimildir til um annað en að kirkja
og garður hafi ávallt verið þar sem nú er.
Það kom því nokkuð á óvart er verið var að
grafa drenskurð suðvestan prestssetursins í
ágúst 2002 að ókennileg bein tóku að birtast
í uppgreftrinum úr skurðinum. Abúendur á
Skeggjastöðum sr. Brynhildur Oladóttir og
Halldór Njálsson töldu að um mannabein
væri að ræða og höfðu samband við
minjavörð Austurlands á Egilsstöðum.
Framkvæmdunum var þegar frestað og í
ffamhaldinu fór fram fornleifakönnun á
staðnum. Reyndust þetta mannabein, hluti
höfuðkúpu og nokkur leggjabein auk
annarra beina úr fullorðnu fólki og a.m.k.
einu barni. Það var því fullvíst að þama var
um grafreit að ræða og spumingin þá helst
frá hvaða tíma hann væri.
Við framkvæmdimar hafði verið grafínn
um 30 m langur skurður og allt að metri að
dýpt meðfram vesturhlið prestsbústaðarins
og til suðaustur efst í túni sunnan
íbúðarhússins. Við nánari athugun á
skurðinum komu fram greinilegar leifar
ijögurra grafa og stóðu bein og viðarleifar
út úr skurðarveggjunum. Lega leggjabeina
og kista bentu til að grafimar lægju austur-
vestur, líkt og tíðkast í kristnum grafreitum.
Greinilegar leifar trjáviðar voru í a.m.k.
þremur grafanna sem bendir til að grafið
hafl verið í kistum. Nokkuð jarðgmnnt er á
svæðinu en einungis em um 30-50 cm niður
á um 3000 ára gamalt gult forsögulegt
gjóskulag, svokallað H3. Ofan þess var
dökkt gjóskulag e.t.v. svokallað Land-
námslag, sem féll um 871. Grafimar höfðu
verið teknar í gegn um þessi lög en engin
önnur gjóskulög vom greinanleg né heldur
lágu óhreyfð gjóskulög ofan grafanna.
Efstu grafirnar liggja mjög nærri
yfirborði, rétt um 10 cm undir grassverði,
en þar hefur jarðvegi greinilega verið mtt
ofan af. Ekki var hróflað frekar við
gröfunum sem ffarn komu í skurðinum en
beinunum sem hreyfit hafði verið við var
safnað saman auk þess sem snið voru
teiknuð upp. Syðst í skurðinum var mjög
stutt niður á klöpp en þar var grasrót
hreinsuð ofan af dálitlu svæði til að athuga
hvort að fínna mætti fleiri grafír. Þar kom
þegar í ljós hvirfílhluti höfuðkúpu rétt undir
grasrótinni og merki um kistuleifar úr
tveimur gröfum. Því þótti ljóst að framhald
væri á grafreitnum til suðurs og var þá
ákveðið að hætta við allar frekari
framkvæmdir og fyllt upp í skurðinn aftur.
Grafreiturinn liggur um 12 m suðvestur
af prestsbústaðnum og um 50 m suðvestur
frá kirkjunni. Grafímar vom á 10-50 cm
dýpi, dýpstu grafimar lágu norðan til en
þær grynnstu sunnan til í skurðinum. Syðst
í skurðinum var stutt niður á klöpp og getur
það verið ástæða þess hversu grunnt hefúr
verið grafið þar. Auk þess hallar túni þama
til suðausturs og ekki er óhugsandi að
jarðvegi hafi verið mtt ofan af garðinum til
austurs niður túnið við vélsléttun þess.
Jóhanna Sigmarsdóttir sem fædd er og
uppalin á Skeggjastöðum man eftir að
skammt sunnan núverandi íbúðarhúss hafi
runnið lækur en hann síðan verið leiddur í
stokk og fyllt upp í lækjarfarveginn.10
Lækurinn hefur því líklega mnnið á milli
grafreitsins og núverandi íbúðarhúss og þá
er ekki ólíklegt að mtt hafi verið ofan af
garðinum þegar sléttað var yfir lækinn.
Heimatún Skeggjastaða mun hafa verið
í þýfðara lagi fyrir vélaöld11 og ummerki
kirkjugarðs eða kirkjugarðsveggja kunna
52