Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2011, Side 28

Múlaþing
Krafa um skaðabætur. Yrði talið að umstefnd ummæli væru ómerkjanleg og skaðabótaskyld og að stefndi Vil-
hjálmur hefði viðhaft þau, sem starfsmaður stefnda Þjóðminjasafns Islands, sé eigi að síður ekki grundvöllur
fyrir skaðabótaskyldu stefnda með vísan til reglna skaðabótaréttar um saknæmi eða húsbóndaábyrgð. Ummælin,
svo óheppileg sem þau kunni að vera, yrðu þá talin svo afbrigðileg og óvenjuleg að með þeim hefði stefndi
Vilhjáimur ekki verið að sinna starfsskyldum sínum heldur gerst verulega offari. Má um þetta vitna m.a. til
H 1962:1974 og H 1983:1399. Þá sé fébótakrafa stefnenda gjörsamlega órökstudd. Hafi stefnendur í engu
rökstutt í hverju tjártjón þeirra sé fólgið né heldur hversu mikið það eigi að hafa verið. Nægir ekki að fullyrða
að tjón hafi orðið og fela dómstólum að ákveða bætur „að álitum.“
Krafa um miskabætur. Því er mótmælt að stefnda Þjóðminjasafn íslands eða nokkur stjómandi þess eða
stjómamefnd hafi falið stefnda Vilhjálmi sérstaklega að rita fyrrgreint bréf, hvað þá með þeim ummælum
sem í því séu. Beri því stefndi ekki ábyrgð á meingerð gegn írelsi, friði, æru eða persónum stefnenda og verði
því þegar af þeim ástæðum ekki dæmt til að greiða stefnendum miskabætur.
Hin umstefndu ummæli séu fólgin í bréfi sem sent hafi verið einum manni auk ráðuneytis til vörslu í skjalasafni.
Stefndi Þjóðminjasafn íslands hafði því alls ekki dreift bréfínu með hinum umstefndu ummælum þegar öll
sú ijölmiðlaumræða varð sem stefnendur kvarta svo sárlega undan. Hvemig sem á málið yrði litið að öðm
leyti gæti brot stefnda Þjóðminjasafns þó aldrei orðið annað og meira en dreifmg meintra meiðyrða til eins
manns, sem ekki sé líklegt að hafi þekkt til stefnenda. Yrði að meta brotið í samræmi við það. Gögn um þá
fjölmiðlaumræðu, sem stefnendur hafa lagt fram í málinu, sýnast nánast öll að stofni til vera byggð á niðurstöðu
skýrslu dr. Graham Campell og sé fyrrgreinds bréfs einungis lítillega getið og ekki birt úr því nein ummæli.
Miski stefhenda af umræðunni, ef um hann sé að ræða, stafi því ekki af hinum umstefndu ummælum, nema
þá að svo litlu leyti að engu skipti í samanburði viö þá miklu umræðu sem óumdeilanlega varð. Verði hér
ekki í það ráðið hvers vegna dr. Graham Campell eða öðrum, sem ummæli létu falla, sem stefnendur gætu
hugsanlega tekið til sín, hafi ekki verió stefnt. Þá séu engar líkur að því leiddar að dr. Graham Campell hafi
ekki komist að heiðarlegri, fræðimannslegri, niðurstöðu í skýrslu sinni, þótt röng kynni að teljast.
Um bréfíð sé það að öðru leyti að segja að þótt ýmis ummæli í því séu óheppileg og merki um að stefndi
Vilhjálmur hafi farið offari verði þó meginefni þess að teljast fullkomlega lögmætar rannsóknartilgátur
fræðimanns sem sé að leggja rannsóknarverkefni fyrir annan fræðimann. Séu slík umrnæli almennt vítalaus
þótt sár kunni að vera.
Sameiginlega um fjártjóns og miskabótakröfu. Engin rök séu að því leidd að stefhdu hafi orðið valdir að
tjónsatburði, þ.e. hinni opinberu umræðu í kjölfar skýrslu dr. Graham Campell. Sé og eigi leiddar sönnur að
orsakasambandi meints tjónsatburðar og tjóns, engin grein gerð fyrir sennilegum afleiðingum tjónsatburðar,
fjártjóni stefnenda eða umfangi þess. Bresti samkvæmt þessu öll skilyrði til að stefnda Þjóðminjasafn lslands
verði dæmt til, hvort heldur sem er, fjártjóns- eða miskabótagreiðslu.
Krafastefndu um málskostnað er reist á 1. og 3. mgr. 129. gr. og l.mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991.
V. Niðurstaða.
Svo sem fram er komið er mál þetta höfðað vegna tilgreindra ummæla sem fram voru sett í bréfi stefnda
Þjóðminjasafns íslands, dags. 27. febrúar 1994, til dr. James Grahant Campell og undirritað var af stefnda
Vilhjálmi Emi Vilhjálmssyni. Verður fyrst fjallað um einstök ummæli í kröfulið 1 um ómerkingarkröfur og
þar stuðst við íslenska þýðingu löggilts skjalaþýðanda:
Kröfuliður t. Ómerkingarkröfur. Um einstök ummæli.
a) „Auðvitað dreg ég allar þessar útskýringar, sem hjónin em nú að færa fram, mjög í efa, einkum þar sem
konan sagði að fundur silfursjóðs á íslandi væri, að mati Kristjáns Eldjáms, ekki sérstaklega merkilegur."
Með ummælum þessum gefur stefndi Vilhjálmur ótvírætt í skyn að skýringar stefnenda varðandi fund silfur-
sjóðsins séu ótrúverðugar. Untmæli þessi sem ekki hafa verið réttlætt em meiðandi fyrir stefnendur og ber
að ómerkja þau með vísan til 1. mgr. 241. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940.
b) „Eg minntist aldrei á mögulega fölsun við þau, en hún nefnir hafa í bréfi sínu."
Hér virðist stefndi vísa til þess sem stefnendur segja í bréfinu frá 15. febrúar 1994 vegna fyrirspumar stefnda
unt það hvort það gæti átt sér stað að einhverjir hafi verið að gera at í stefnendum með því að koma silfrinu
26