Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2011, Síða 41

Grafist fyrir um mannvirkin í Arnarbæli við Selfljót
sé um að ræða gelísk áhrif. Það er að segja
að örnefnið sé komið af orðasambandinu
Ard-na-bhaile, en „ard“ táknar hæð, höfði
eða hryggur, „bhaile“ merkir þorp, byggð
eða húsaþyrping og „na“ er eignarfallsteng-
ing. Samkvæmt þessu mætti því þýða Arn-
arbæli sem „Búðahöfði“. En þá sveimar hug-
urinn óhjákvæmilega aftur til munnmæla um
verslun.
Arnarbæli hafði verið skráð, eins og fram
hefur komið, en að öðru leyti voru minjarnar
ekki rannsakaðar áður. Reyndar kemur það
fram í sveitarlýsingu Múlaþings að Bjöm Þor-
steinsson frá Hnefilsdal, fæddur og uppalinn
í Klúku, hafí kannað rústimar og fúndið þar
öskulag til vitnis um mannvist (Sveitir og
jarðir íMúlaþingi II, 343). Frekari heimildir
um þá rannsókn hafa þó ekki fundist.
Hvort um verslunarstað er að ræða er
því ekki vitað. Af yfírborðskönnun má hins
vegar segja að útlit minjanna minni síður á
dæmigerðar bæjar- eða býlisrústir, en svipi
nokkuð til „búðaþyrpinga“ eins og þeirra sem
þekktar era við kunna verslunarstaði annars-
staðar á landinu, s.s. við Gásir í Eyjafirði. Það
sem hins vegar einkennir staðinn em ekki síst
umfangsmikil garðlögin, sem jafnframt greina
hann nokkuð frá „dæmigerðum“ verslunar-
stöðum annarsstaðar á landinu. Tilgangur
garðlaganna er óþekktur en af loftmynd má sjá
að umfangsmesta garðlagið hefur girt mann-
virkin nokkum veginn af á nesinu, ef miðað
er við eldri farveg fljótsins.
Rannsóknir haustið 2010
Sumarið 2010 fékkst styrkur úr Fornleifa-
sjóði og Nýsköpunarsjóði námsmanna til þess
að gera fmmrannsókn á rústum í Arnarbæli
og kanna ástand minjanna með tilliti til rofs
af völdum vatnsaga. Ákveðið var að leggja
áherslu á uppmælingu rústasvæðisins og gera
auk þess 2 prufuskurði í mannvirki. Skurð-
unum var valinn staður með það í huga að
leita svara um aldur minjanna, þ.e. að ná fram
Skurður 1 í torjhlaðið garðlag. Horfi er í vestur. Ljós-
mynd: Þóra Pétursdóttir.
vísbendingum um það tímabil sem nýting
mannvirkjanna spannar. Annars vegar var
gerður skurður í innra, og fornlegra, garð-
lagið af tveimur sem umlykja rústasvæðið.
Hins vegar var gerður skurður í rústahólinn
miðjan, þar sem líklegt þótti að mætti finna
ummerki um síðustu eða seinni tíma mannvist
á staðnum. Báðir skurðir reyndust heppilega
staðsettir og svöruðu þeim spumingum sem
lagt var upp með.
Áður en uppgröftur hófst höfðu rannsak-
endur af því nokkrar áhyggjur að aðstæður
til uppgraftar yrðu erfíðar þar sem grann-
vatnsstaða væri há og jarðvegur gegnsósa af
vatni. Svo reyndist þó ekki vera, þrátt fyrir
mikla vætutíð. Mögulega hefur hátt hlutfall
sands í jarðveginum þar mikið að segja, en
jarðvegssniðin bára þess óyggjandi merki að
sandfok er engin nýlunda á Héraði. Annað
39