Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2011, Page 69

Lögmannshraun - þingstaður eða þúfnakollar?
þetta væri tilvalinn þingstaður frá náttúrunnar
hendi eins og þeir gerðust bestir á sinni tíð
með alvöru „lögbergi“.
Fór svo að ég gaf mér tíma til að grand-
skoða svæðið og ekki er að sökum að spyrja
að fleira kom í ljós. Skammt utan við „lög-
bergið“ er djúp geil eða skorningur, gróin
og slétt í botninn með mannhæðarháa bakka
á báðar hendur. Lengdin er á að giska 16
metrar og útlit fyrir að ytri helmingurinn (8
til 9 metrar) hafi verið einhverskonar afdrep.
Breidd í botninum er u.þ.b. 3 metrar og hefur
jafnvel verið meiri þar sem jarðvegur gæti
hafa sigið ofan í skominginn beggja megin.
Þó er möguleiki að setstallar hafi verið með
veggjum frá upphafi. Ekkert bendir til að
leysingavatn hafi grafíð þessa geil, en miklu
líklegra að hún sé manngerð og líklegt að
þarna hafí verið tjaldað yfír á trégrind t.d.
til að fá afdrep „ef veður er ósvást úti“3 og
er þá beint aðgengi frá áheyrendabrekkunni
inn í tóftina.
Þá fann ég einnig sérkennilega sporöskju-
laga tóft í brekkunni sunnan undir hrauns-
endanum steinsnar frá meintum þingstað,
um 5x7 m mæld á ystu brúnir. Tóftin er í
nokkrum bratta og þokkalegu skjóli fyrir
norðanáttinni. Henni virðist valinn staður
með þörftil útsýnis, orðin ákaflega sigin. Frá
henni sést vel til sólaráttanna þriggja og alls
næsta nágrennis en kletturinn skyggir á sýn til
norðurs. Þaðan er gott útsýni til Austurijalla,
sem og norður til Hlíðarljalla og inn í Mið-
Tungu allt inn á Lágheiði með Rangárhnjúk
í baksýn, enda er Lögmannshraun með hærri
höfðum á þessu svæði. Ekki mótar greinilega
fyrir veggjum á tóft þessari en þó er hvilft í
miðju hennar. Greinilegt er að töluverðum
jarðvegi hefur verið varpað í þetta mannvirki
og dettur manni jafnvel í hug haugur látins
Heimilt var skv. Grágás að segja upp lög undir þaki ef veður var
óblítt. Venjubundnir staðir voru Lögberg eða lögrétta; sjá útgáfu
Máls og menningar af Grágás frá 1992, bls. 465.
höfðingja. í dældinni suðaustur af þessari þúst
virðist vera tóft með bálki í miðju og grópir
líkar stoðarholum. Þaðan má merkja götur
yfír á vestara svæðið. Suður af henni og fast
við þjóðveginn markar fyrir fleiri tóftum en
erfitt að átta sig á lagi þeirra. Mögulegt er að
eitthvað af garðlögum hafi lent undir þjóð-
veginn sem þama liggur þvert yfir Tunguna.
Sunnan við þjóðveginn, austanvert í ásnum,
eru nokkrar þústir sem líkjast húsatóftum en
verður ekki nánar lýst hér.
Ofan af hrauninu sjálfu er afar víðsýnt.
Opnast þar sýn til norðurs, út eftir Þórisási
með Kollumúlann í bakgmnni og vestur til
Jökulsár. Á hrauninu em þrjár vörður og ein
þeirra stærst og mest. Hún er hlaðin á hæstu
klöppinni og situr þar á jarðvegstodda þótt
öll jörð sé að mestu burtu blásin að öðru
leyti; greinilega elsta varðan. Önnur varðan
er spöl utar og laglega hlaðin úr smáu grjóti
og bera skófír vitni um þó nokkurn aldur.
Þriðja varðan er lítil ólöguleg hrúka innarlega
á hrauninu og nýlegri að sjá.
I lægðinni suður frá ræðustallinum og
áheyrendabrekkunni, sem ég gat um áður,
vöktu athygli mína þrír sléttir flákar nokkurn
veginn hver fram af öðrum innan um allt
þúfnakraðakið; eins konar reitir og frá þeim
öllum liggja sléttar brautir til suðurs. Þessar
sléttu brautir ætlaði ég að nýta mér í slóða-
gerðinni áður en ég tók eftir því að þeir gátu
tæpast verið náttúrusmíð. Ysti reiturinn er
sex metra suðaustur af hringnum fyrmefnda
og mældist u.þ.b. 7x9 m að flatarmáli. Frá
honum liggur slétt braut inn á miðjureitinn
sem er þvert á hina og óreglulegri að lögun en
u.þ.b. 8x11 m. Fremsti reiturinn er stakur og
u.þ.b. 5x14 m að flatarmáli og er líklegastur
þeirra þriggja til að hafa mögulega getað verið
skepnuáheldi, t.d. hestarétt. Reitirnir hafa að
öllum líkindum myndast við torftöku en varð-
andi hvernig þeir hafa nýst m.t.t. þinghalds má
t.d. hugsa sér einhverskonar almennt svæði
til sérstakra athafna eða leika.
67