Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2011, Qupperneq 74

Múlaþing
Þegar mæld er á korti bein lína utan frá
sjó við Héraðsflóa og inn að Rangárhnúk,
sem ætla má að hafi varðað innri mörk land-
námsins, verður Lögmannshraun á miðri leið
og einnig nálægt því að vera miðju vegar
milli fljóta en er þó litlu nær Lagarfljóti. Lög-
mannshraunið er hæsti höfðinn á innri enda
Þórisássins sem er einskonar miðjustykki í
Tungunni á þessu svæði.
Þórisás er stór og víðfeðmur ás í landi
Kirkjubæjar eins og fyrr getur. A honum eru
ótal holt og skógarásar með mýrarsundum og
tjömum á milli. Lögmannshraun er eitt þeirra
kennileita sem Þórisás fóstrar. Það rís upp
af tiltölulega flötum ásnum framanverðum
skammt austur af fremri enda Þórisvatnsins,
sem er langt vatn og liggur samsíða ásnum
vestanverðum og langt út með honum.
Þórisstaðir eru fomt býli í vestanverðum
Þórisási á móts við útenda vatnsins. Þóris-
staðir vom í seinni tíð notaðir sem beitarhús
og þá gjaman kölluð Þórishús.
Þórishellis er getið í Þjóðsögum Sigfúsar
Sigfússonar. Segir þar frá tröllkarli sem
Þórir hét og skessu hans er bjuggu í Þóris-
helli norðan í Litlu-Skerslum. Þau stunduðu
veiðar í Þórisvatni en lögðust einnig á fólk
og fénað í nágrenninu. Endalok þeirra urðu
eins og trölla var gjamt að þau steinrunnu á
Þórisásnum eftir annasama nótt og standa þar
föst enn í dag.14
Þorsteinsgerði er gamalt fombýli í landi
Kirkjubæjar út á milli Kirkjubæjar og Gunn-
hildargerðis. Tættumar era á fallegum hól
með miklum torfgarði umhverfis. Þar vora
beitarhús í seinni tíð langt fram á síðustu öld.
Frá Þorsteinsgerði er fagurt útsýni til Dyrfjalla
og inn til Héraðsins. Fagradalsmyndin, sem
ætíð vekur eftirtekt af Ut-Héraði, nýtur sín á
einstakan hátt frá Þorsteinsgerði litið, þar sem
Gagnheiðarhnúkurinn inn af Fáskrúðsfirði
virðist loka botni dalsins fyrir miðju. Frá Þor-
14 Sigfús Sigfússon: Islenskarþjóðsögur ogsagnir III, bls. 294-295.
steinsgerði virðist myndin svo nákvæmlega
rétt að ef gengið er svolítinn spöl byrjar hún
fljótt að skekkjast.
Eitt sinn var ég staddur á Þorsteinsgerði
á vetrarsólstöðum í glansbjörtu veðri og var
sólin þá að renna sér yfir Fagradalinn á leið
sinni til vesturs. Fylgdist ég með ferð hennar
um stund og tók eftir því að þegar hún fór yfir
Gagnheiðarhnúkinn, fyrir miðjum Fagradal,
sleikti hún á honum toppinn. Eg var svo
heppinn að hafa sólgleraugu meðferðis og
er þetta mér ógleymanleg sjón. Hugsaði ég
að varla hefði Þorsteinsgerði verið valinn
staður af tilviljun með slíkt töfraspil í sjón-
máli. Ahugavert hefur verið fyrir átrúendur
hins heiðna siðar að fylgjast með sólinni frá
þessu sjónarhorni og sjá þegar hún tók að fjar-
lægjast tindinn á ný og lofa nýju ári með birtu
og bjargræði, og ekki er ósennilegt að þarna
hafi verið blótað í tilefni af endurkomunni.
Þess má geta að ef dregin er lína á korti
milli Þorsteinsgerðis og Gagnheiðarhnjúks-
ins koma inn þrír sögustaðir Droplaugar-
sona sögu þ.e. Eiðar, Mýnes og Kálfhóll á
Eyvindardal. Þessir þrír staðir era nokkuð
ráðandi í lífí þeirra bræðra Gríms og Helga
Droplaugarsona skv. sögunni. Þar kemur til
vopnaviðskipta sem miklu ráða um örlög
þeirra. I Mýnesi drepa þeir Þorgrím tor-
dýfil. Við Kálfhól berjast þeir við lið Helga
Ásbjamarsonar, Helgi Droplaugarson fellur
en Grímur liggur sár eftir. Á Eiðum hefnir
Grímur Helga bróður síns og vegur Helga
Ásbjamarson.
Ef línan er lengd til norðurs sker hún
landsendann við Fagradal í Vopnafírði og
endar á Fonti á Langanesi. Sé hún lengd til
suðurs liggja við hana ömefnin Hróarsdalur
og Þóris-/Þórasijall í nágrenni Þorvalds-
staða í Breiðdal en línan sker síðan norður-
strönd Beraijarðar nálægt Gautavík þar sem
Fljótsdœla segir að Þiðrandi erfmgi Hróars
Tungugoða hafi ráðið sig í skip til utanfarar.
Línan hittir að lokum beint á hina nafnkunnu
72