Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2011, Qupperneq 79

Lögmannshraun - þingstaður eða þúfnakollar?
hluti af heildarmyndinni þ.e. skipslaginu þótt
marki fyrir skorningi á milli. Þetta hús er um
6 metrar á lengd og 5 metra breitt um miðbik
en mjókkar til suðurenda. Dyr virðast þar
einnig til austurs. Heildarlengdin á þessari
samstæðu er því um 30 metrar.
Ofan og neðan við fremri enda þess-
arar miklu tóftar er þústakraðak sem erfitt
er að átta sig á en gæti hafa
verið einhverskonar svæði
sem tilheyrði byggingunni.
Svo ótrúlega vill til að séu
þessar óræðu þústir skoð-
aðar af loftmynd blasir við
myndtákn sem minnir á hamar
þann eða kross sem þekktur er
af bronslíkneskinu er fannst
í Eyjafirði á fyrri hluta 19.
aldar og er talið tákna Þór,
einn fremsta guð norrænna
manna í heiðnum sið. Norður
frá þessum þústum má merkja
garð sem liggur ofan við stóru
tóftina en beygir svo niður á
hjallabrúnina og endar þar.
Að óreyndu kemur mér ekkert
annað í hug en að þarna sé
rúst af blóthofi úr heiðni en
klettastallurinn minnir helst
á fómaraltari.
Ofar í brekkunni til suð-
vesturs frá fyrri langbygg-
ingunni er tóft með rúnnuðum
hornum og virðist fljótt á litið
hringlaga. Hún er 8x10 m að
flatarmáli út fyrir veggi eins
og ég mæli allar tóftir. Tvö
skörð má merkja í veggjunum og mætti ætla
að annað sé gluggi en hitt dyragat. Skörðin em
á austur- og norðurhlið. Frá nyrðra skarðinu
liggur gata út og niður að „hoftóftinni“ og
er það því líklegra dyragat. I suðvesturhorni
tóftargólfsins em tvær greinilegar holur og er
afstaða þeirra býsna „symmetrísk“ gagnvart
þessu homi hússins.
Til norðvesturs út og upp frá þessu húsi
er annað hús u.þ.b. 12 metra langt og 8 metra
breitt. Dyr eru til austurs við suðurhorn. Þar
markar íyrir stokki eftir miðju gólfí líkt og um
fjárhús væri að ræða og snúa dyrnar einnig að
götunni sem áður var nefnd. Þá markar fyrir
tóftum á hólbungu þar litlu
ofar en þær em bæði blásnar
og óskýrar. Tóftirnar allar
mynda hvirfingu umhverfis
hvamm eða dæld þar sem
líkur em á að torf hafi verið
tekið til bygginganna. Beint
upp af húsaþyrpingunni er
blásinn og sléttur hóll og líkur
á að þar hafi verið eitthvert
mannvirki. Frá hólnum er
fallegt útsýni yfir Búðarvatn
og til austurtjalla. Þaðan sést
einnig inn til Rangárhnjúks
og út til Lögmannshrauns. Út
og norður af þessum hól eru
gryíjur tvær og tóftarbrot við
litla hólbungu.
Frá „hoftóftinni“ virðist
liggja garður upp til suð-
vesturs og tengist garði sem
liggur umhverfis býlið. Garð-
arnir eru afar ógreinilegir en
koma þó fram á loftmynd og
gætu reyndar legið víðar um
nágrennið. Ljóst er að bærinn
hefur verið innan garðs og
„hofgarðurinn“ sérstakt svæði
í því hólfí.
Þetta forna býli er gegnt Helgustöðum og
mætti ætla að á þessum tveimur bæjum hafi
búið menn sem vildu hafa sýn hvor til annars
þvert yfir Búðarvatnið. Hvergi er að finna
kolagrafír þarna í nágrenninu sem bendir til
þess að viðurinn af svæðinu hafí verið notaður
til húsagerðar.
Þórslíkneski. Akveðin stílein-
kenni þykja benda til þess að
Þórslíkneski þetta hafi verið gert
nálægt aldamótunum 1000. Það
hefur verið talið sýna Þór sem
var einn fremsti guð norrœnna
manna í heiðnum sið, en einnig
þykir hugsanlegt að myndin sé af
Kristi konungi á veldisstóli.
Bronskarlinn heldur báðum
höndum um hlut sem hefur verið
talinn vera Þórshamar, en líkist
einnig mjög kristnum krossi.
Líkneskið fannst á fyrri hluta 19.
aldar við Eyjajjörð. Það var í
kjölfarið sent til Kaupmanna-
hafnar en kom aftur hingað árið
1930 ásamt ýmsum öðrum forn-
gripum. (http://www.mbl.is/mm/
gagnasafn/grein. html?grein_
id=815643)
11