Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2011, Side 147

Kóngur gefur byssur
byssuna í minningafrásögninni, en segist þó
hafa legið á tófugrenjum sem sveitarskytta
þegar með þurfti og farið á sumrin inn á
Snæfellseyjar í álftaslag með öðrum manni
og stundum banað hreindýrum. Til þess hefur
hann trúlega notað kóngshólkinn.
Líklega hefur Pétur Sveinsson verið meira
fyrirbókina en byssuna. I þessum heimildum
kemur fram að hann hefur skuldað dánarbúi
Péturs Jónssonar bóksala á Rangá í Tungu
5 ríkisdali reiðusilfurs. Það er með hæstu
skuldum meðal 115 skuldunauta dánarbúsins,
og er það fólk langsamlega flest í alþýðustétt
og þar af eru 33 konur (heimild Skiptabók
N-Múl). Þetta bendir til talsverðra bókavið-
skipta milli þeirra nafnanna. Pétur fékkst við
búhokur um skeið á Bessastöðum, það var
bamingur en ekki búsæld. Þegar kona hans dó
leystist heimilið upp, bömin fóru á tvístring og
Pétur í vinnumannastétt. Ef til vill hefur hann
þurft að selja kóngsgjöfina vegna fátæktar,
líkt og Þorsteinn bóndi á Hafranesi, seldi
byssu sína af sömu ástæðu, eins og Þórólfur
hreppstjóri í Arnagerði getur um í sínu bréfí
til sýslumanns í Suður-Múlasýslu. Hinsvegar
má það líka vera að fljótlega hafí kóngs-
gersemin orðið úrelt þing fyrir nýungum í
skotvopnaframleiðslu og þá lítils virði orðin.
Pétur var hneigður til fróðleiks og skrifta. I
Sagnaþáttum Þjóðólfs birtist frásögn eftir
hann um séra Vigfús Ormsson á Valþjófsstað.
Af bréfí Þórólfs hreppstjóra Jónssonar í
Árnagerði í Fáskrúðsfírði má ráða, að byssu-
eign hafí verið öllu almennari við sjávar-
síðuna en í uppsveitum á Héraði á þessum
tíma. Hitt má líka vera að Þórólfí hafí verið
mjög í hug að skyttan góða á Hafranesi gæti
eignast byssu á nýjan leik, vegna þess hversu
hann var laginn við að bana tófum. Þorsteinn
bóndi Erlendsson var af Ásunnarstaðaætt.
Þórólfur nefnir í bréfí sínu þung veikindi
sem þá ganga um sveitir, svo hann er varla
rólfær sjálfur. Þessarar skæðu landfarsóttar
sem gekk yfír landið um hábjargræðistímann,
Gn'mtir Jónsson, amtmaður á Möðruvöllum. Myndin er
fengin úr bókinni Amtmaðurinn á einbúasetrinu eftir
Kristmund Bjarnason á Sjávarborg í Skagafirði.
er getið í ævisögu Gríms Amtmanns, vegna
þess að hann var sá eini á Möðruvöllum á
hans heimili, sem pestin ekki plagaði né beit á.
Manntalið 1840 í Suður-Múlasýslu sker
sig mjög úr öðrum manntölum þar í sýslu á 19.
öld, að því leyti að þar em, í mörgum hreppum,
nefndir menn sem bera titilinn skytta, góð
skytta eða sveitarskytta. En hvers vegna er
svo gert í þessu manntali en ekki öðrum, sem
tekin eru á fímm ára fresti frá 1835 til 1860,
spyr sá sem ekki veit? I manntalinu 1845 er þó
undantekning frá þessari reglu í Hólmasókn í
Reyðarfirði, þartilgreinirAmbjörn hreppstjóri
og teljari Guðmundsson bóndi á Stuðlum
hvorki meira né minna, en 7 skyttur í sínum
hreppi. Þar fyrir utan er svo í nefndu mann-
tali einn maður á Héraði með slíka nefningu,
er það Halldór Einarsson á Egilsstöðum á
Völlum, titlaður bóndi, jarðeigandi, smiður
og skyttari (?). I manntalinu 1845 er engin
skytta tilgreind í Norður-Múlasýslu.
145