Saga - 2014, Page 40

þorskastríðin fékk ég þau svör að það gengi ekki því að bresk skjöl
um átökin væru enn lokuð. Í ritdómi um doktorsritgerð Jóns Þ. Þór
um togveiðar Breta hér við land 1919−1976, sem kom út um svipað
leyti, sagði einmitt að vegna skjalaleyndar í Bretlandi væri mikil-
vægum spurningum um þorskastríðin ósvarað.23
Tíminn vann hins vegar með þeim sem vildu kynna sér gögn um
þorskastríðin. Þeim lauk árið 1976 og þrjátíu árum síðar urðu skjöl
frá því ári aðgengileg á breska ríkisskjalasafninu.24 Í Bretlandi hefur
frestur á birtingu skjala auk þess verið styttur að lögum úr 30 árum
í 20, en í raun gilda fyrri tímamörk enn um sinn því að tímafrekt
hefur reynst að fara yfir gögnin.25 Sum eldri skjöl eru nefnilega enn
lokuð. Það verja yfirvöld einkum með því að vísa í virka öryggis-
hagsmuni, þar með talda þá hættu að unnt verði að nota birt gögn í
hugsanlegum deilum af svipuðu tagi í framtíðinni. Um þetta eru
ákvæði í upplýsingalögum en í krafti þeirra getur almenningur líka
farið fram á aðgang að skjölum.26 Svipaða sögu er að segja vestan-
hafs. Þar hefur ástandið reyndar versnað því að öllu jöfnu má búast
við að nýjustu skjöl utanríkisráðuneytisins í Bandaríkjunum sem
almenningur hefur aðgang að séu frá árinu 1977.27 ekki eru öll eldri
guðni th. jóhannesson38
23 Hreinn Ragnarsson, „Jón Þ. Þór: British Trawlers and Iceland“ (ritdómur), Saga
XXXIv (1996), bls. 392−394, hér bls. 393.
24 Rannsóknir sem byggðust að miklu leyti á hinum nýju heimildum eru t.d.
Guðni Th. Jóhannesson, Sympathy and Self-Interest. Norway and the Anglo-
Icelandic Cod Wars. Forsvarsstudier 1:2005 (osló: Institutt for forsvars studier
2005); Andrew Welch, The Royal Navy in the Cod Wars. Britain and Iceland in
Conflict, 1958−61, 1972−73, 1975−76 (Liskeard, Cornwall: Maritime Books 2006);
Guðmundur J. Guðmundsson, Síðasta þorskastríðið. Útfærsla fiskiveiðilögsögunnar
í 200 mílur ([Reykjavík]: Hólar 2007).
25 „History of the Public Records Acts“, The National Archives, http://www.
nationalarchives.gov.uk/information-management/legislation/public-records-
act/history-of-pra/; „20-year rule“, The National Archives, http://www.natio
nalarchives.gov.uk/about/20-year-rule.html.
26 „Freedom of Information Act 2000“, http://www.legislation.gov.uk/ukpga/
2000/36/contents. Sjá einkum kafla 27, 40, 42 og 43. Sjá einnig „Access to
public records“, The National Archives (Bretlandi), júlí 2012, http://www.natio
nalarchives.gov.uk/documents/information-management/access-to-public-
records.pdf; Wesley k. Wark, „In Never-Never Land? The British Archives on
Intelligence“, The Historical Journal 35:1 (1992), bls. 195−203, einkum bls. 196−198.
27 „Access to Archival Databases (AAD)“, The National Archives. Arch ives.gov,
http://aad.archives.gov/aad/. Sjá einnig „U.S. Department of State. Free dom
of Information Act“, U.S. Department of State, http://foia.state.gov.
Saga haust 2014 .qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:15 Page 38