Andvari - 01.01.2014, Page 117

andvari
LEIKSKÁLDIÐ STEPHAN G.
115
í Vesturheimi. í fimmta þætti er öllu raunsæi gefið langt nef. Stíllinn í fyrri
þáttunum beinir ekki sjónum manns endilega að Stephani G., nema þá ofan-
greind ljóðmæli í lok annars þáttar. Fimmti þáttur tekur af öll tvímæli um
höfund sinn.
Fimmti þátturinn styðst auðvitað við þjóðsöguna alþekktu sem nefnist
Sálin hans Jóns míns. Matthías Jochumsson skrásetti hana og birtist hún í
öðru bindi Þjóðsagna Jóns Árnasonar 1864.15 Gera verður því skóna, að sagan
hafi verið vel kunn mörgum áður og kannski heyrði Stephan hana fyrst sagða
heima í Skagafirðinum. I annan stað er líklegt að Þjóðsögur Jóns Árnasonar
hafi borist vestur með landnemunum. Sagan er upprunalega evrópsk flökku-
saga og mun fyrst hafa verið sett á skrá af brotthlaupnum frönskum stúd-
ent, ónefndum, á þrettándu eða fjórtándu öld.16 Fimmti þáttur þessa sjónleiks
á skilið að koma fyrir manna sjónir, stafsetningu og greinarmerkjasetningu
skáldsins er haldið.
Fyrst verður fyrir okkur persónan Auður sem ávarpar svip sem fyrir henni
verður, en hér „mætast myrkur tvenn, morgunhúm og aftanrökkur...“ Hann
vill víkja undan en hún gengur á hann og spyr hvort hann sé illur eða góður
andi, fær um að leiða menn til „ljóssins lands...“ Hún fær engin svör eða loðin.
Ekki sleppir hún þó kauða við svo búið og kemst brátt að raun um að hér er
á ferð hennar gamli sálusorgari, séra Björn. Honum trúir hún vel fyrir sálinni
sem hún hefur meðferðis, eins og hann hafði nú haft mörg og góð orð um
þann mjóa veg í kirkjunni Og ekki veiti Jóni af góðri leiðsögn hinsta spott-
ann svo hrösunargjarn sem hann hafði alla tíð verið. I ljós kemur reyndar að
Jón er þriðji maður kerlingar; séra Björn sá um allar þær hjónavígslur og það
voru sælustu dagar kerlingar. Fundur þeirra verður þó nokkuð langt þras sem
ekki ber mikinn árangur; séra Björn er ekki sá viti sem lýsi á brautina réttu,
hans ganga er hringganga og hann finnur ekki aðra stíga.
En það reynist þeirri gömlu létt, þó að nú myrkvi í kringum hana. í öðru
atriði grillir hún sem sé í dyr sem henni líst nokkuð vel á, þó að dimmar séu.
Þar út um skýst Lucifer nokkur og kvartar undan truflun. Hún furðar sig á því
hversu dimmt sé umhverfis, minnir að í Zíon væru blysin björt. Lucifer kann
svar við því, augu hennar séu óvön dimmunni en inni fyrir skíni hið skær-
asta bál. Það líst kerlingu ekki meira en svo á og hafnar heimboðinu; segist
heldur halda lúin heim. Lucifer hefur nú uppi fortölur og smám saman virðist
hún ætla að gangast upp við gylliboðunum og skilja skjóðuna þá arna eftir í
þessum góðu höndum. En þá heyrast úr myrkrunum varúðarraddir. Kerling
kemur aftur til sjálfrar sín; þaðan handan þil virðist enginn eiga afturkvæmt,
því „eilíf er ríkisstjórn myrkranna valda“.
I síðasta atriðinu verða ljósaskipti og nú ljómar allt í birtu. Lykla-Pétur
tekur altillega á móti kerlu og vill bjóða henni inn. Hún segir sig ekki eiga afl