Heilbrigt líf - 01.06.1947, Side 72

rafmagnsfræða, fyrstur manna áhrif eturgufu, en svo leið meir en
fjórðungur aldar, að ekki er kunnugt um, að neinn hafi reynt að
nota etur til svæfinga. Snemma á 5. áratug 19. aldar er loks getið
tveggja lækna í Bandaríkjum Norðurameríku, er reyndu etursvæf-
ingu við sína aðgerðina hvor, en ekki gerðu þeir það uppskátt þá,
svo að öðrum læknum barst ekki vitneskja um það. Um sama
leyti tóku tannlæknar að iðka nokkuð svæfingar með glaðlofti við
tannútdrætti, en gafst það misjafnlega. Einn þeirra, William
Thomas Morton, er stundaði læknisfræðinám og hélt þó áfram
tannlækningum jafnframt, tók þá að svæfa með etri, eftir bend-
ingum kennara síns í efnafræði. Það gafst svo vel, að Morton fékk
merkan handlækni í Boston, John Collins Warren, til að leyfa sér
að reyna etursvæfingu við sjúkling, er gerð væri á handlæknis-
aðgerð. Sú tilraun fór fram í General Hospital 16. október 1846,
„að viðstöddum hópi vantrúaðra lækna“. Svæfingin tókst prýðilega,
og er talið, að öld svæfinga hefjist með þessum degi, því að úr þessu
tóku handlæknar hver af öðrum að nota svæfingar við sjúklinga,
er gera þurfti á handlæknisaðgerðir. Telur höf. réttilega þennan
atburð „marka tímamót í sögu læknisfræðinnar og fyrst og fremst
handlækninganna".
I 2. þætti segir frá upphafi og viðgangi svæfinga í Norðurálfu.
Þar urðu Bretar fyrstir til að taka upp etursvæfingar við hand-
læknisaðgerðir, aðeins rúmum mánuði eftir svæfinguna í General
Hospital (Robert Liston 21. nóv. 1846), og James Young Simpson,
prófessor í barnsburðarfræði í Edinborg, tók að nota etursvæfingar
við fæðingar í febrúar árið eftir. Þegar fyrri hluta þess árs (1847)
höfðu meira eða minna vel heppnaðar tilraunir verið gerðar með
etursvæfingar í flestum sjúkrahúsum í Bretlandi, Frakklandi og
Þýzkalandi, og í marz sama ár voru þær reyndar í fyrsta sinn í
Kristjaníu og í Kaupmannahöfn. En mjög tókust þær misjafnlega,
og bar margt til þess, einkum óhentug svæfingartæki, skortur á
æfingu, og óvissa um, hve mikið væri þorandi að gefa af lyfinu, og
leiddi hún til þess, að þráfaldlega var gefið of lítið. Voru svo
mikil brögð að því, að svæfingar mistækjust, að margir, er höfðu
reynt þær, hurfu frá þeim aftur. En í nóvember 1847 gerði
Simpson, er áður var nefndur, uppskátt, að hann hefði fundið
nýtt svæfingarlyf, klóróform, er betur mætti treysta en etri. Segir
frá því í 3. þætti. Könnuðust allir, er reyndu, við yfirburði klóró-
forms. Komst nú skriður á svæfingar á ný, og var að kalla ein-
göngu notað klóróform næstu hálfu öld, unz mönnum lærðist smám
70
Heilbrigt líf