Heilbrigt líf - 01.06.1947, Blaðsíða 82

Larissa í Þessalíu. Hann var uppi á blómöld Grikkja, samtímamaður
hins ódauðlega leikritaskálds Aristofanesar, sem er mesti háðfugl
veraldarinnar, en litlu yngri en stjórnmálaskörungurinn Perikles
og myndhöggvarinn Fidias. Það er einkennilegt, þegar smáþjóð tekur
svona skorpu í að geta af sér heilan hóp mikilmenna, og verður
manni þá líka að hugsa til þeirra afreksmanna, er uppi voru á
ritöld Islands.
Fyrir daga Hippokratesar var læknislistin einna fullkomnust
með Egyptum og austur í Babylon, og hafa grískar lækningar
væntanlega orðið fyrir áhrifum úr þeirri átt. Annars þróaðist
læknislistin á sjálfstæðan hátt með Grikkjum, og fram úr kunnáttu
Hippókratesar og lærisveina hans komust menn ekki fyrr en mörgum
öldum síðar.
Hippokrates lét eftir sig mörg rit um lækningar, en reyndar
munu sum þeirra samin af þeim læknum, er voru undir handarjaðri
hans. Sem dæmi má nefna ritgerðir um mataræði, farsóttir og
handlækningar. Þar er m. a. lýst aðgerðum við beinbrot, liðhlaup
og áverka á höfðinu. Á þeim dögum vissu læknar einna mest um
beinagrind og liðamót. En þekkingin um innvortis líffæri var mjög
í molum, því að trúarbrögðin, bæði í heiðnum dómi og kristnum,
hafa löngum lagzt á móti líkskurði.
Það var litið svo á, að heilsa mannsins væri komin undir jafnvægi
milli líkamsvessanna, sem töldust fjórir: blóðið, slímið, gula og
svarta gallið. Kæmist röskun eða ringulreið á vökvablönduna, fengu
menn hitasótt og sjúkleika með ýmislegum einkennum. Þetta gat
svo batnað, sérstaklega við snögg sótthvörf (krise) og mátti þá
þakka því, að sviti og þvag losuðu sjúklinginn við eitruðu efnin.
I fornöld stóðu læknarnir vitanlega illa að vígi, um athugun á
innvortis kvillum. Þá voru ekki tiltæk þau áhöld, skyggningar, eða
önnur tækni, sem nútíma læknar eiga völ á, enda allt ókunnugt um
raunverulegar orsakir sjúkdóma, annarra en slysa eða sumra
fæðingarerfiðleika. En fornaldarlæknarnir voru snillingar á öðru
sviði og stöndum vér þeim þar ekki framar, nema síður sé. Er þá
átt við klíniska skoðun á sjúkum manni, sem sé athugun þá, er
læknirinn getur gert við sjúkrabeðinn, án sérstakra tilfæringa.
Enn kenna læknar sérstakan andlitssvip langt leiddra sjúklinga,
t. d. vegna garnaflækju eða lífhimnubólgu, við nafn Hippokratesar
(facies hippocratica). Eins er það líka kennt við nafn hans, þegar
læknar heyra gutla í brjóstinu við snöggva hreyfingu á sjúklingnum
(succussio Hippocratis). Það á sér stað, þegar samtímis er loft og
80
Heilbrigt líf