Úrval - 01.06.1954, Qupperneq 5

TILVERAN I NÝJU LJÖSI
3
Huxley hefur sem einkunnar-
orð fyrir bók sinni tilvitnun eft-
ir William Blake: „Ef dyr
skynjunarinnar væru hreinsað-
ar, mundi allt birtast mannin-
um eins og það er: óendanlegt“.
Hann telur sjálfur, að sér hafi
auðnast að sjá í gegnum þessar
dyr, jafnvel stíga yfir þröskuld
þeirra. Og eftir þessa reynslu
var hann, að því er hann sjálf-
ur segir, breyttur. „Sá sem kem-
ur aftur út um Dyrnar á Veggn-
um verður aldrei sami maður-
inn og sá sem fór inn um þær,“
segir hann. „Hann verður vitr-
ari, en ekki eins sjálfsöruggur,
hamingjusamari en ekki eins
sjálfumglaður, hógværari í vit-
undinni um fáfræði sína, og þó
betur fær um að skilja samband
orða og hluta . . . “
Klukkan ellefu fyrir hádegi á
sólbjörtum maídegi árið 1953
gleypti Huxley tíu sentigrömm
af gervimeskalín með hálfu
glasi af vatni. Klukkan hálf eitt
fann hann fyrstu greinilegu á-
hrifin. „Ég horfði á glervas-
ann,“ sagði hann. „Það voru
aðeins þrjú blóm í honum —
ein „Belle of Portugal“ rós í
fullum blóma, ljósrauð með heit-
ari, logaskærari blæ efst á
hverju krónublaði; stór, krem-
gul nellika, og á brotnum stöngli
Ijósfjólublátt írisblóm. Fyrr um
morguninn hafði athygli mín
beinzt að hinu mikla misræmi
í þessum litum. En það skipti nú
ekki lengur máli. Eg horfði ekki
lengur á óvenjulega niðurröðun
blóma. Ég sá það sem Adam sá
á morgni sköpunar sinnar: und-
ur hinnar nöktu tilveru, sem
endurtók sig í sífellu. „Er þetta
þægilegt?" spurði einhver.
(IVTeðan þessi hluti tilraunar-
innar fór fram voru öll samtöl
hljóðrituð, og hef ég því getað
rifjað upp það sem sagt var.)
„Hvorki þægilegt né óþægilegt,"
svaraði ég. „Það er bara.“
Einni stundu áður en þetta
gerðist hafði Huxley skynjað
gyllt Ijós sem dönsuðu hægt fyr-
ir sjónum hans, og tóku stöðugt
á sig nýjar myndir. En þessara
fyrirbrigða, sem og annarra
„innri sýna“, er honum birtust,
fannst honum lítið til koma. Það
voru breytingarnar í hinum ytra
heimi, sem einkum höfðu áhrif
á hann. Litirnir öðluðust meiri
dýpt og gildi en áður. Frá blóm-
um og bókum geislaði einskonar
„innra ljósi“. Tíminn hætti að
skipta máli. „En rúmið?“ spurði
stjórnandi tilraunanna, sem á-
samt konu Huxleys og vini var
í stofunni. Einnig það virtist
hafa glatað gildi sínu. „Fjar-
lægðir hættu að skipta máli. Ég
sá bækurnar í skápnum, en lét
mig engu skipta stöðu þeirra í
rúminu. Það sem ég sá, það sem
knúði á huga minn var sú stað-
reynd, að þær geisluðu frá sér
lifandi Ijósi og að dýrðin birt-
ist meira í sumum en öðrum.
Þriðja víddin skipti í þessu sam-
bandi ekki máli. Rúmskynjun
mín var að sjálfsöguð enn lif-
andi. Ég gat staðið upp og