Úrval - 01.03.1970, Side 124

122
ÚRVAL
sem lögð var áherzla á sígild mál,
sígildar bókmenntir og kristin
fræði, og starfað um hríð sem kór-
drengur, gerðist hann farandhljóð-
færaleikari.
Á næsta áratug mótuðust þeir
lífshættir hans, sem áttu eftir að
verða allsráðandi í öllu hans lífi.
Hann starfaði víðs vegar í Thuring-
en og lenti oft í deilum við vinnu-
veitendur sína, bæði veraldlega sem
kirkjunnar menn. Ekki varð skap-
hiti hans og þrákelkni til þess að
bæta úr, þegar hann átti í slíkum
útistöðum. Tónverk hans vöktu
litla sem enga athygli. Það var jafn-
vel kvartað yfir því við hann, að
orgelleikur hans ruglaði söfnuðina
með þessum „furðulegu tilbrigðum
og óþarfa útflúri“. En Bach hélt
áfram að leggja stund á tónverk
hinna beztu evrópsku tónskálda,
sérstaklega ítalanna Vivaldi og
Corelli, en hann dáði þá mjög fyrir
það, hversu tónlist þeirra er hrein
og tær og laglínan skýrt afmörkuð.
Árið 1707 giftist hann frænku sinni,
Maríu Barböru Bach, og svo giftist
hann aftur, er hún dó. Árið 1708
eienaðist hann hið fyrsta af sínum
20 börnum (en 10 þeirra dóu á
barnsaldri).
23 ára að aldri hóf Bach starf við
hirð Wilhelms Ernsts hertoga i
Weimar sem fiðluleikari og organ-
leikari. Þar átti hann velgengni að
mæta sem orgelsnillingur í 9 ár
samfleytt. Og þar samdi hann fvrstu
stórverk sín fyrir það hljóðfæri:
Toccötu og Fúgu í D-moll og Passa-
cagliu í C-moll. Er orðstír hans tók
að breiðast út um Þýzkaland, var
honum boðið til ýmissa bæja og
kirkna til þess að prófa þar ný
orgel. En slíkt gaf alltaf tilefni til
veizluhalda og tilþrifamikils hljóð-
færaleiks. Louis Marchand, helzti
orgelleikari Frakklands, flúði eitt
sinn í flýti frá Dresden heldur en
að verða við áskorun um að heyja
„orgeleinvígi" við Bach.
Einn af áheyrendum Bachs lýsir
leik hans með þessum orðum: „Þeg-
ar hann lék, flugu fætur hans yfir
fótstigin, eins og hann hefði vængi,
og kraftmiklir tónar dunuðu eins og
þrumugnýr um kirkjuna." Bach
lýsti sinni eigin tækni af slíkri auð-
mýkt, að slíkt kann í raun og veru
að hafa verið hæðni: „Maður þarf
bara að slá á réttar nótur á réttum
tíma, og þá leikur hljóðfærið sjálf-
krafa.“
Það var gengið framhjá honum,
er skipað var í stöðu hirðhljóm-
sveitarstióra í Weimar, og þá
hreppti Bach sams konar stöðu hjá
Leopold prinsi af Anhalt-Cöthen.
Wilhelm hertogi reiddist því svo
miög, að Bach skyldi hætta störfum
í Weimar, að hann lét setja hann
þar í fangelsi, þar sem hann varð
að dúsa í heilan mánuð. Bach
dvaldi næstu 5 ár í Cöthen. Það
•''oru róleg ár, ár mikilla afkasta.
Honum gafst tóm til þess að semia
þar stórkostleg orgelverk og
kammerverk, þar á meðal „Fransk-
ar svítur“ fyrir harncichord. tón-
verk fyrir cello og fiðlu án undir-
leiks og Brandenborgarkonsertana
sex.
Það dró úr velgengni hans í Cöt-
hen, eftir að Leopold prins giftist
konu, sem var alls ekkert gefin fyr-
ir tónlist. Nú tók Bach mjög mis-