Goðasteinn - 01.03.1968, Side 28

einnar síðu voru stafirnir leystir sundur og raðað upp eða settir
fyrir þá næstu og svo koli af kolli. Fyrst í stað notaði Gutenberg
bókstafi úr tré, en þeir voru ekki vel hentugir og entust illa. Flann
hóf því fljótlega að steypa þá úr blýi, og síðar hafa komið enn
hentugri málmblöndur til þessara nota.
Johannes Gensfleisch zum Gutenberg, eins og hann hét fullu
nafni, er talinn fæddur árið 1397 í borginni Mainz í Þýzkalandi.
Fátt er kunnugt um hann á yngri árum. Þegar hann var liðlega
þrítugur að aldri, árið 1428, neyddist hann til að flýja frá fæð-
ingarborg sinni sakir stjórnmálaátaka og óeirða. Settist hann þá
að í Strassborg og dvaldist þar um árabil. Vann hann þar fyrir
sér sem gullsmiður. En hann var hugvitssamur og sýslaði með leynd
við ýmsar uppfinningar og þar á meðal var prentun með lausum
bókstöfum. Um 1444 sneri hann aftur heim til Mainz, og þar heppn-
aðist honum að fullgera prentsmiðju sína, og fyrsta prentaða bókin
sá dagsins ljós. Var það lítið spádómakver og útgáfuárið hefur ver-
ið talið 1445. Kennslubók í latínu kom skömmu síðar og því næst
fylgdi almanak fyrir árið 1448. En starfsemin gekk ekki svo vel
sem skyldi, því að Gutenberg skorti fjármagn. Hann gekk þá í
félag við auðugan kaupmann, sem Johannes Fust hét, og fékk þann-
ig rekstrarfé. Hófust þeir handa um að prenta hina svo nefndu
42 línu útgáfu af biblíunni, sem var fullgerð og kom út í tveim-
ur bindum árið 1455. Var þetta bæði vandað og sérlega fagurt
verk. Af þessari frægu biblíu munu enn vera til 44 eintök og þykja
að vonum miklir kjörgripir.
En fólk er alltaf nokkuð lengi að átta sig á nýjungum og heilög
ritning var dýr og seldist illa. Fust kaupmaður gerðist óþolinmóður
og krafðist þess að fá fé sitt aftur. Gutenberg gat ekki staðið í skil-
um við hann á réttum tíma, svo að Fust tók prentverkið upp í
skuldina og hugvitsmaðurinn stóð eftir slyppur og snauður. Fust
rak prentsmiðjuna áfram með hjálp Péturs Schöffers, sem áður
hafði verið lærlingur Gutenbergs. Meðal bóka, sem þeir gáfu út,
voru Davíðssálmar í þýzkri þýðingu, hið ágætasta verk.
Fátt eitt er kunnugt um Gutenberg eftir þetta. Hann mun þó
síðar hafa orðið meðeigandi í nýju prentverki og eitthvað fékkst
hann við prentun og bókaútgáfu á síðari árum. Einnig komst hann
26
Goðasteinn