Vísir - 17.06.1944, Side 3

Vísir - 17.06.1944, Side 3
VÍSIR ÞJÓÐHÁTlÐARBLAÐ 3 Sljórnarráðið. konungur lagði til að Alþingi skyldi endurreist. Heima fyrir skiptust íslendingar í tvo flokka varðandi framkvæmd málsins, og mun því minna liafa áunnist, en hefði mátt gera, og svo fór að lokum að 8. marz 1843 voru sett fyrir- mæii um ráðgjafarþing Islend- inga, er fyrst kom saman árið 1845. Voru slík ráðgjafarþing háð i Reykjavík annað hvort ár. 5. janúar 1849 voru grund- vallarlög Danmerkur sett. Hafði Jón Sigurðsson þá þegar tekið foryztuna, gefið út Ný fé- lagsrit um nokkurt skeið og átt sæti á ráðgjafarþingunum. I. C. Lassen prófessor við Kaup- mannahafnarháskóla gaf í sér- stöku tilefni út rit um þessar nnindir varðandi samhand Is- Iands og Danmerkur, þar sem hann hélt þvi fram að ísland væri hluti af Danmörku, þann- ig'að grundvallarlögin skyldu gilda þar einnig. Jón Sigurðs- son ritaði skorinorðar en fræði- legar greinar um sainband landanna í Ný félagsril, og var hyggt úr því á þeim grundvelli, sem liann lagði þar og skýrði með söguleguin rökum og laga- legum túlkunum. Var svo efnt til þjóðfundarins 1851, sem haldinn var undir umsjá danskra hermanna, er spöruðu ekki viðbúnaðinn hér niðri við höfnina og víðar, enda hafðir til laks, ef þjóðfulllrúarnir skyldu verða of erfiðir viðfangs. Var af stjórnarinnar hálfu Iagt frumvarp fyrir fundinn, al- gerlega byggt á kenningum Lassens. -Við það sætti alger meirililuti fulltrúanna sig ekki, samdi og lagði fyrir fundinn sérstakt frumvarp, og sleit þá konungsfulltrúi fundinum.með þeim rökum, að málið hefði fengið ótilhlýðilega afgi’eiðslu, fundartímanum væri lokið, og þar eð auðsætt væri, að ekki yrði áfram haldið á sama grundvelli væri fundinum slit- ið. Þessu mótmælli Jón Sig- urðsson og aðrir fundarmenn svo sem frægt er orðið. Stjórnarskráin t87h. Nú virðist málið hafa verið lagt á hilluna um skeið, og loks árið 1867 var nýtt stjórn- lagafrumvarþ lagt fyrir þingið, en fékk ekki samþykki. Á sömu leið fór 1869 og var þá frum- varpið lakara orðið. Hinsvegar setti ríkisþing Dana og kon- ungur stöðulögin 1871, en Al- þingi mótmælti, en mæltist til við konung til vara að hann gæfi landinu stjórnarskrá. Árið 1874 var 1000 ára afmæli ís- lands byggðar haldið hátiðlegt og kom Kristján konungur 9. á hátíðina með fríðu föruneyti, og gaf þá Iandinu stjórnar- skrá er kom til framkvæmda 2. ágúst 1874. Stjórnarskrá þessi hafði verulegar breytingar í för með sér á stjórn málefna íslands. Samkvæmt auglýsingu nr. 1 dags. 14. júlí 1874, var ákveðið að stofna skyldi frá 1. ágúst þ. á. að telja sérstakt stjornar- ráð fyrir ísland, samkvæmt stjórnarskránni, en málin þar- með tekin undan dómsmála- ráðuneytinu og kirkju- og kennslumálaráðuneytinu, — þanpig að „öll sérstakleg ís- Ienzk málefni“ voru úr þessu afgreidd í hinu nýja ráðuneyti. Hins vegar fóru Danir eftir sem áður með utanríkismál, land- helgisgæzlu, æðsta dómsvaldið (liæstarétt) o. s. frv. Þá var ennfremur ákveðið að ný mynt- eining skyldi upp tekin, þ. e. krónan og giltu að því leyti sömu lög í Danmörku og ís- landi. Danska krónan varð hinn íslenzki gjaldeyrir. Með stjórnarskránni fengu íslend- ingar í hendur yfirstjórn eigin málefna og þá einvörðungu innanlandsmálefna flestra, með þeim undantekningum þó, sem að ofan greinir. Þótt íslenzk málefni væru tekin undan dómsmálaráðuneytinu danska, hafði dómsmálaráðherrann þó æðstu yfirstjórn þeirra mála með höndum, allt fram til árs- ins 1904, er ráðlierradómurinn var fluttur inn i landið. Ekki er óskemmtilegt að at- huga fyrstu fjárlög, sem lögð voru fyrir Alþingi þetta ár. Var gert ráð fyrir að tekjur myndu nema kr. 116,593,32, en þar af var langhæsti tekjuliður gjald af brcnnivíni, eða kr. 40.000.00. Eimdi þar enn eftir af fyrri til- lineigingu danskra kaupmanna að ftytja sem mest af óþarfa og skaðsemdarvarningi inn í landið, til þess að tryggja sér og danska rilcissjóðnum tekj- ur, en hyggja minna að hinu hvað landinu mátti verða til velfarnaðar og landsmönnum til ávinnings efnalega og tíma- bærra framfara. Styrkur til verklegra framkvæmda var: til viðhalds yfirréttarstofunni, á- halda o. fl. kr. 220, — til við- gerðar á Vestmannaeyjakirkju kr. 1600.00, til garðræktar kr. 600,00 og þar með punktum og basta. Framkvæmdir í Iandinu á undanförnum árum virðast hafa verið í nokkru samræmi við þetta, að öðru leyti en því ; Latinuskólinn hafði verið reistur hér, sem kostaði vafa- laust allmikið fé, en aðrar framkvæmdir munu ekki hafa verið teljandi um miðbik ald- arinnar. Alþingi fékk nú að því er hin innri málefni varðaði óskert löggjafarvald, en konungur hafði neitunarvald svo sem tíðkaðist í Danmörku. Þvi var nú skipt í deildir, efri deild og neðri og þingmenn urðu þrjá- tiu talsins, þar af 6 í efri deild, en 24 í neðri deild. Kosninga- réttarskilyrði voru nokkuð rýnikvuð, þannig að fleiri fengu nú að leggja lóð sitt á metaskálarnar en áður og nutu kjörgengis. Konur fengu ekki að njóta shkra rétt- inda og aldurstakmarkið var 25 ár. Ekki voru íslendingar á- nægðir með þessa stjórnarskrá, en héldu uppi kröfum sínum sem áður um frekari réttindi. Var efnt til Þingvallafundar nokkru eftir að stjórnarskráin kom til 1‘ramkvæmda og voru þar strax hafðaruppi kröfurum frekair forn landsréttindi og samþykktar einróma. Mattliías skáld Jochumsson, sem var maður friðsamur, vildi miðla inálum og ganga skemmra en hinir, en tillögur hans fengu engan byr og ekki nema at- kvæði hans sjálfs, og beigði hann sig i hrifningu fyrir þjóð- arviljanum svo sem skáldskap- ur hans þá ber vott um. Yrði of langt mál að greina frá öll- um kröfum á hendur Dönum i þessu efni og skal ekki út í það farið, en þó miðuðu þær allar að auknum mannréttindum og þjóðréttindum svo sem að lík- um lælur, en allar voru þær hyggðar á fornum réttindum þjóðarinnar og gerðum samn- ingum i samræmi við kenning- •ar Jóns Sigurðssonar. Sam- verkamenn hans og lærisveinar héldu merki hans á lofti eftir að hann féll frá og má af þeim nefna menn eins og Halldór Kr. Eriðriksson, Benedikt Sveins- son sýslumann, o. f 1., sem Alþingishúsið.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140

x

Vísir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.