Vísir - 17.06.1944, Blaðsíða 32

52
VÍSIR
ÞJÓÐHÁTÍÐARBLAÐ
VERZLOIIM ODIMBORCÍ
FYRIR 49 árum stóð lítið
hús við Strandgötuna í
Reykjavík, sem nú heitir Hafn-
arstræli. Húsið var kallað
Knudsonshús, kennt við dansk-
an kaupmann og var eitt þeirra
húsa, er settu svip sinn á þeirra
tíma Reykjavík. Árið 1895
stofnaði Ásgeir heitinn Sigurðs-
son, síðar aðalræðismaður Breta
á Islandi, verzlunina Edinborg,
og var hún um slceið rekin í
húsum Þorláks Ó. Johnsens
lcaupmanns, en nokkru síðar
keypti Verzlunin Edinborg
þetta hús og flutti þangað.
Það þóttu meiri tíðindi þá
en nú, að ný verzlun væri
stofnuð. Islenzk verzlun var þá
að mestu leyti í höndum útlend-
inga, aðallega Dana, enda þótt
íslcnzkir brautryðjendur hefðu
þá fyrir löngu stigið fyrstu
sporin til verzlunarfrclsis. Ás-
geir ’Sigurðsson hafði hlotið á-
gæta verzlunarmenntun í Eng-
landi og Skotlandi og aflað sér
mikils trausts, sakir gáfna og
dugnaðar, enda þurfti hann
ekki lengi að leita sér verzlun-
arsambanda. Skozka firmað
Copland og Berrie í Leith
styrkti hann með fé, enda þólt
hann væri efnalaus maður, og
-gerðist meðeigandi hans að
’verzluinnni.
„Lítill ágóði —- fljót skil“
varð einkunnarorð verzlunar-
innar. Lagði Ásgeir kapp á að
selja jafnan gegn staðgreiðslu,
enda gat hann með þvi móti
reiknað sér miklu hóflegri á-
lagningu og selt vörur sínar
miklu ódýrar en aðrir. Það leið
þvi ekki á löngu áður en verzl-
uninni yxi fiskur um hrygg,
enda tólc Knudsonshús að vaxa
og stækka, og 1905 var reist
stórt og vandað timburhús við
hlið þess, ein&tök bygging i
sinni röð. Þetta var fyrsta
verzlunarhús á Islandi, sem
hafði stóra sýningarglugga, og
réði Ásgeir Sigurðsson til sin
enskan mann til að slcreyta
gluggana. Þá var og komið fyr-
ir miðstöðvarhitun í húsinu, og
var það einstakt nýmæli, enda
var Ásgeir í þessu efni langt á
undan sinum tíma. Loks gat í
verzluninni að líta einstaka nýj-
ung, en það var „Cassa-appa-
rat“, er sýndi kaupendum upp-
hæðina, sem greiða átti, en rit-
aði hana jafnframt á samlagn-
ingarlista og skrifaði rétta út-
komu að kvöldi. Var ekki laust
firma í verzluninni og gerzt
einkaeigandi. Tveim árum síðar
skipti hann rekstrinum í heild-
verzlun og smásölu. Nefndist
smásöluverzlunin áfram Edin-
horg, en hin Heildverzlun Ás-
geirs Sigurðssonar. Tók heild-
verzlunin við hinum mörgu og
ágætu umboðum Edinborgar
fyrir erlendar framleiðsluvörur,
þar á meðal við „sólskinssáp-
unni“ frá Lever Bros. Ltd., Port
Sunlight.
Árið 1926 gerðist Sigurður B.
Sigurðsson ræðismaður með-
eigandi verzlananna. Hann
hafði stundað verzlunarnám í
Danmörku, Englandi og á Spáni
og unnið hjá Ásgeiri um hríð.
Mun Ásgeir heitinn hafa verið
orðinn þreyttur á verzlunar-
rckstri, enda maður aldraður og
liafði rekið verzlun síná 1 meir
en 30 ár. Dró hann sig æ meir
í hlé frá verzlunarstörfum,
enda hafði hann ærið nóg að
gera á öðrum vettvangi, því að
hann var þá orðinn aðalræðis-
maður Breta hér á landi, eini
maður útlendur, er slíku starfi
hafði .gegnt fyrir Bretastjórn.
Er það til marks um traust það,
er honum var sýnt í þessu
starfi, að Bretar sendu hingað
ekki enskan aðalræðismann,
fyrr en að Ásgeiri látnum. —
Tveim árum síðar, 1928, gelik
Walter Sigurðsson, sonur Ás-
geirs, inn i firmað sem meðeig-
andi og starfaði að því til
dauðadags, en hann lézt mjög
um aldur fram af slysi 1932 og
varð öllum harmdauði, þvi að
hann var maður gáfaður og öt-
ull og hvers manns hugljúfi.
Ásgeir Sigurðsson andaðist
1935. Haraldur Á'. Sigurðsson,
sonur hans, rak síðan verzlan-
irnar í félagi við Sigurð B. Sig-
urðsson, en hefir fyrir nokkr-
um árum látið af störfum þar,
til að helga sig öðrum hugðar-
efnum. Heildverzluninni var
breytt i lilutafélag 1941.
Verzlanir Ásgeirs Sigurðs-
sonar hafa jafnan liaft einstöku
mannvali á að skipa, enda var
Ásgeir mjög vandur að starfs-
mönnum. Einhver ötulasti og
áreiðanlegasti starfsmaður Ed-
inborgar, Tryggvi Magnússon
verzlunarstjóri, lézt í fyrra eft-
ir mcir en þriggja áratuga starf
í Edinborg. Var liann maður
einstökum gáfum gæddur og
svo vinsæll, að fádæmi þóttu,
enda íþróttamaður svo að af
við að ýmsum þætti liin unga
verzlun gerast furðu íhurðar-
mikil, einkum þar sem ekkert
var sparað í auglýsingum og
hverskonar myndarskap í fram-
komu út á við. En þcssar nýj-
ungar, sem brátt urðu hvers-
dagslegir hlutir meðal annara
kaupsýslumanna, lýsa glöggt
þeirri djörfung og víðsýni, er
einkenndi stofnandann.
Brátt voru kvíar færðar út.
Edinhorg keypti tvenn pakk-
hús, þar sem nú eru hús Eim-
skipafélagsins og Ellingsens.
Auk þessa keypti hún Sturlu-.
hús við Austurstræli, en þar er
nú Búnaðarhanki íslands. Loks
var komið upp útibúum á Ak-
ureyri, Keflavík, Isafirði, Hafn-
arfirði, Vestmannaeyjum, Eski-
firði, Stokkseyri og Akranesi,
enda gerðist það nauðsynlegt
vegna síaukinnar fiskverzlunar.
Keypti Ásgeir fislc hvaðanæva
af landinu og seldi til Englands
og Miðjarðarhafslanda.
Á Edinhorgarhúsinu, sem
byggt var 1905, var lítið turn-
herbergi uppi á þaki. Þar átti
Ásgeir Sigurðsson sjálfur dálít-
ið afdrep, scm hann kallaði
einkaskrifstofu sína. Þrátt fyr-
ir annir og erilsamt starf, gat
hahn þarna safnað til sín fjölda
ágætra hóka, enda unni hann
mjög hvers konar bókmenntum
og lá jafnan í bókum, ef hann
átti stundarfrið. Þegar hann
lézt, lét hann cftir sig allstórt
hókasafn, en þó mun margt af
beztu bókum lians hafa verið
geymt í turnherberginu í Edin-
borgarhúsi. Það varð honum
því næstum óbærilegur missir,
er húsin brunnu 1915, því að
gera má ráð fyrir, að þótt
verzlunargóssið væri vátryggt,
hafi bækurnar alls ekki verið
vátryggðar sem skyldi, enda
margar þá orðnar ófáanlegar.
Fór svo að Edinborg var eft-
ir brunann flutt í Ingólfshvol
og hafðist þar við næstu 10 ár-
in. En 1925 gat hún loksins
flutt í hið stóra og vandaða
verzlunarhús, sem reist var á
rústum gömlu Edinborgarhús-
anna. En 1917 hafði Ásgeir Sig-
urðsson keypl hlut hins skozka
og: lleildverzl uii Asgeirs §ignrðssonar