Vísir - 17.06.1944, Side 37

VISIR
ÞJÓÐIIÁTÍÐARBLAÐ
37
árangur er mér að mestu ó-
kunnugt.
Niðurlag.
Ekki verður skilizt svo við
jjetta ágrip, að ekki sé minnzt
þess manns, sem skapað hefir
vitakerfið ísl. svo að segja frá
upphafi og mest allra átt þátt
í uppbyggingu þess, Th. Krabbe,
lyrrv. vitamálastjóra. Þegar
hann tók við þessum málum
fyrir um það bil 35 árum, verð-
ur á þeim gerbreyting á fleiri
en einn veg. I stað 1 vita 4. hvert
ár, er byggður hafði verið ara-
tugina á undan, eins og sýnt er
hér að framan, eru þar á eftir
að meðaltali byggðir 4 vitar á
hverju ári, og má eflaust þakka
þann fjörkipp miklum áhuga og
dugnaði Th. Krabbe, samfara
hagsýni hans og lægni á að fá
scm mest út úr því takmark-
aða fé, sem var til umráða. Ná-
lega jafnsnemma og farið er að
nota acetylengasið til vitalýs-
ingar að ráði erlendis, tekur
hann upp þetta ljósmeti og til-
heyrandi tæki í islenzku vitana,
sem einnig þýðir straumhvörf í
málinu, sem aldrei verða ofmet-
in það hefir reynslan sannað.
Einnig er skipulag vitabygging-
anna hans verk, hverskonar vit-
ar voru byggðir (meðalstórir
vitar), sem einnig hefir sýnt sig
að hcnta okkur bezt — á því
stigi, sem við erum með vita-
byggingarnar og þörfin brýn
fyrir að fá þá á sem flesta staði.
Minni máttu j)eir ógjarnan vera,
J)á hefðu þeir ekki komið að við-
líkt j)ví eins miklum notum, og
stærri var ekki mögulegt fjár-
hagslega að hafa ])á, nema
fækka þeim alltof mikið.
Það er sjaldgæft, ef ekki ein-
stakt, að segja megi um verk,
sem er hafið fyrir 35 árum, ar-
urn, sem hafa fært nálega á öll-
sviðum hraðar framfarir og
nýjar uppgötvanir, að ef byrj-
Hvorttveggja þetta er til hjá
okkur, suðurströnd íslands má
vel bera saman við vesturströnd
Jótlands, og t. d. Austfirðina má
vel bera saman við suma hluta
norsku strandarinnar, og j)á
kemur í ljós hjá ökku'r ná-
kvæmlega sami munurinn og
.þar: Fáir stórir vitar á suður-
ströndinni og margir litlir á
Austfjörðum.
Um neina fasta reglu getur
því ekki verið að tala, sem gildi
alstaðár, það verður að laga sig
eftir ströndinniog j)að hefirver-
ið gert. Aftur á móti virðist mér
einsýnt, að rallýsing stærstu vit-
anna og aukning radiovitanna
hér verði tekin upp eins og ann-
arstaðar, sérstaklega þar, sem
rafmagn er fáanlegt frá bæjar-
neti eða öðrum rafveitum. Gas-
vitarnir eru annars, í einu og
öðru formi, enn þeir lang-al-
gengustu eins og hjá okkur, og
er ekki að sjá, að á því verði
nein veruleg breyting á næst-
unni.
Merkilegar nýjungar.
Af J)ví að greinarkorn |)etta
er að mestu sundurlausir þank-
ar, og ýmislegt nefnt, þykir
rétt að nota tækifærið til að
vekja athygli á nýjustu vitateg-
undinni, sen\. farið var að nota
erlendis fyrir strið. Upphaflega
mun hún hafa verið notuð til
að leiðbeina flugvélum, en j)ó
hafði einn viti, j)að ég veit, ver-
ið settur upp í hvoru landinu
Finnlandi og Svíj)jóð, af j)ess-
ari gerð, til að leiðbeina sjófar-
endum. Vitar jæssir eru lcallað-
ir „stefnu-radioýitar“ (riktade
radiofyrar). t>etta eru radiovit-
ar, sem senda 2 bókstafi (a: . —
og n: —.)með mismunandi
styrkleika í ýmsar áttir. I eina
áttina er styrkleikinn jafn og
renna stafirnir j)á saman í einn
samhangandi tón. Eftir þessum
tóni geta svo skip stýrt, j)ví að
fari þau út úr stelnunni, heyr-
ist tónninn ekki lengur, heldur
verður j)á annarhvor stafurinn
yfirsterkari (sinn hvoru meg-
in, svo að skipið veit alltaf til
hvorrar handar j)að fer út úr
línunni). Talið cr, að svo ná-
kvæmt megi gefa stefnu með
þessum vitum, að ekki skeiki
nema í mesta lagi y2°.
Þó er ótalinn aðalkosturinn
við vita þessa, en hann er sá,
að „taka“ má vitann á öll
venjuleg móttökutæki (3—4
lampa), án nokkurrar sérstakr-
ar miðunarstöðvar. Við j)röng-
ar innsiglingaleiðir, J)ar sem
j)oka er tið (t. d. Sigluf jörður ?),
gæti tæki 4)essi verið tilvalin.
Vitamálaskrifstofan hefir fylgzt
af athygli með J)eim nýjung-
um, er orðið hafa á jæssu sviði.
Þá hefir heyrzt, að í styrjöld
j)eirri, er nú geisar, hafi verið
tekið í notkun nýtt tæki hið
svo svokallaða RADAR-tæki,
sem ófriðaraðilarnir ekki hafa
látið neitt uppi um ennþá, og
j)ví ekki hægt að segja neitt um
með vissu. En í aðalatriðum
mun ])etta læki vera j)annig
gert, að með því er unnt að
mæla hæði stefnu og fjarlægð
frá ákveðnum punktum, jafnt
á degi sem nóttu, og jafnt í
þoku sem bjartviðri. Liggur í
augum uppi, hvílíka geisij)ýð-
ingu fyrir allar siglingar slíkt
tæki muni hafa, ef vel reynist.
Hafa lítils háttar tilraunir ver-
ið gerðar með J)etta hér, en um
Akranesvitinn.
Reykjanesvitinn
gamli (fvrsti
viti á Isíandi).
■
Grenjanesviti í smíðum.
að yrði á verkinu á nýjan leik
í dag, J)á yrði það í öllum meg-
inatriðum unnið eins, og á sama
grundvelli og þá var lagður.
Fyrir þetta stendur íslenzka sjó-
mannastéttin og íslenzka J)jóðin
í þakkjætisskuld við Th. Krabbe
— j)vi að eg get ekki séð annað,
eftir J)eirri kynningu, sem eg
hefi fengið á vitakerfi okkar og
samanburði á því og erlendum
vitum, sem eg hefi skoðað hjá
nágrannaþjóðunum, en að bezt
verði unnið í íslenzkum vitamál-
um gagn með því að halda á-
fram sömu stefnu og þegar hef-
ir verið mörkuð. — Það, sem
okkur vantar, er fyrst og fremst
meiri hraði í framkvæmdirnar,
fleiri nýja vita á hverju ári T—
og það er hægt.
Mér hefir verið á J)að bent, að
til hafi verið hér til forna, um
1200 og jafnvel fyr, ákvæði um
að ljós skyldi loga i ákveðnum
kirkjum, allar nætur, tiltekin
tímabil. Þegar J)essi ákvæði
voru rannsökuð nánar kom í
ljós, að flestar þær kirkjur, sem
ákvæðin giltu um, voru nálægt
sjó, og á þeim stöðum, þar sem
ætla má að sjófarendur hafi
getað notið J)eirra sér til leið-
beiningar. Tímabilin, sem loga
skyldu ljósin, benda einnig i
sömu átt. Hér skal enginn dóm-
ur á j)að lagður, hvort sú tilgáta
sé rétt, að hér hafi verið um
að ræða fvrstu tilraun til vita-
lýsingar á Islandi, en engan veg-
inn er J>að óhugsandi, að svo
hafi verið. Hefir íslenzk kirkja
þá verið brautryðjandi á j)essu
sviði, og gætt á j)ann hátt tím-
anlegrar velferðar sjómannanna
eigi síður en andlegrar, og virð-
ist mér fara vel á ]>ví, og eiga
\’ið á öllum tímum.
10