Vísir - 17.06.1944, Side 52

52
VÍSIR — ÞJÓÐHÁTÍÐARBLAÐ
síðar. En meginástæðan var þó
vantandi skilningur hjá lög-
gjafar- og fjárveitingavaldi
þjóðarinnar, að veita landbún-
aðinum nauðsynlegan stuðning
til jafns við aðra atvinnuvegi.
IV.
Síðustu 20 árin hafa verið
viðburðarík, og meiri breyting-
ar orðið á atvinnuháttum þjóð-
arinnar, en oft urðu á mörgum
öldum áður. Verður að nægja,
að drepa á nokkur atriði úr
þróunarsögu landbúnaðarins, en
samfelld frásögn getur það ekki
orðið, enda margt, sem fram
hefir komið á þessu tímabili,
svo nýtt, að ekki er hægt að
segja enn, hvernig það reynist
í einstökum atriðum og þess
vegna ekki unnt að taka það til
meðferðar hér.
Um og eftir 1920 eflist Bún-
aðarfélag Islands mjög. Sum-
part má rekja þetta til for-
stjóraskipta við félagið. En Sig-
urður Sigurðsson skólastjóri á
Ilólum varð forseti þess 1919.
Þá réðust í þjónustu félagsins
næstu ár á eftir ungir og áhuga-
samir menn, sem siðan hafa
unnið margháttuð störf í þágu
landbúnaðarins. En það, sem
gerði þetta mögulegt, var það,
að Alþingi veitti félaginu meira
fé, svo að það gat ráðizt í fjöl-
breyttari störf en áður, og auk-
ið leiðbeiningastarfsemi sina og
aðra starfrækslu. Hreppabún-
aðarfélögum fjölgaði og eru
þau árið 1928 komin í hvern
hrepp landsins. Búnaðarsam-
böndin eflast og starfsemi
þeirra færist í fastara horf. Ár-
ið 1931 er lögum Búnaðarfélags
íslands breytt í það horf, að
Búnaðarsamböndin kjósa alla
fulltrúa til Búnaðarþings, en
hreppabúnaðarfélögin eru und-
irdeildir sambandanna. Vald og
áhrif Búnaðarþings hefir farið
vaxandi síðan. Er það nú skip-
að 25 fulltrúum búnaðarsam-
bandanna.
Annar félagsskapur varðandi
landbúnaðinn hefir eflzt mjög
þetta tímabil. Nú eru starfandi
100 nautgriparæktarfélög. Hafa
þau starfað að kynbótum á
nautgripum og bættri meðferð
þeirra. Hefir meðalnythæð í
nautgriparæktarfélögunum vax-
ið úr ca. 2100 kg. frá því þessi
starfsemi hófst fyrir 40 árum
og í ca. 2800 kg. nú, eða um
25%. Rúm 50 hrossaræktarfé-
lög eru nú starfandi. 7 sauð-
fjárkynbótabú og nokkur sauð-
fjárræktarfélög. Þá eru 70 fóð-
urbirgðafélög starfandi. Allur
þessi félagsskapur hefir stuðlað
að auknum kynbótum og bættri
meðferð búfjár. Fyrir atbeina
Búnaðarfélags Islands hefir fé-
lagsskapur þessi náð svo mik-
illi útbreiðslu. Beitti Búnaðar-
félagið sér fyrir setningu bú-
fjárræktarlaga, sem og Alþingi
samþykkti 1931. Þar sem bú-
fjárræktarfélögum þessum er
veittur nokkur styrkur úr ríkis-
sjóði, en Búnaðarfélagi Islands
var falin framkvæmd laganna.
Hefir félagsskapur þessi eflzt
mest síðan.
Jarðræktin er undirstaða bún-
aðarins. Á þessu sviði var mest
áfátt hjá okkur Islendingum,
eins og áður hefir verið nefnt.
Setning jarðræktarlaganna 1923
skapa stórfelld og merkileg
tímamót í sögu jarðræktarinn-
ar. Nokkrar breytingar hafa á
þeim verið gerðar síðan. Þá má
og nefna lög um tilbúinn áburð
frá 1928, er stefnir að því sama.
Tilraunastöð Búnaðartelags Is-
lands á Sámsstöðum og til-
raunastöð Ræktunarfélags
Norðurlands á Akureyri, svo og
bændaskólarnir og allmargir
I-
Við kornupp-
jkeru á Sáms-
stöðum.
Heybinding.
einstakir bændur hafa með ým-
islconar tilraunastarfsemi á
sviði jarðræktar lagt grundvöll
að raunhæfri þekkingu á rækt-
unarmálum, svo að nú vitum
við, samkv. innlendri reynslu,
hvernig að því starfi ber að
standa. Þá má og nefna lög um
Ræktunarsjóð frá 1925. Rækt-
unarsjóður liafði verið til frá
því um aldamót, en algerlega
máttlaus sem lánsstofnun fyrir
landbúnaðinn, svo að eina gagn
hans var að verðlauna nokkra
bændur árlega fyrir búnaðar-
framkvæmdir. En þau verðlaun
voru svo lítil, að enginn fjár-
hagsstuðningur var að þeim. En
með hinum nýju löguin um
ræktunarsjóð var komið upp
lánsstofnun, sem gat veitt all-
verulegar fjárhæðir til ræktun-
arframkvæmda og liúsabóta í
sveitum. Var þetta fyrsta raun-
hæfa lánsstofnunin, sem veitti
fé til landbúnaðarins.
Þetta, sem hér hefir nefnt
verið, ásamt ýmsu fleiru, hratt
af stað öflugri ræktunarstarf-
semi og stórfelldari umbótum
á ]iví sviði en þekkzt höfðu áð-
ur í okkar sögu.
Árið 1924 er flatarmál tún-
anna talið ca. 22 þús. ha. Árið
1942 er túnstærðin talin um 37
þús. ha. eða 15 þús. ha. stærri.
Jafnframt hafa verið sléttaðir
ca. 6 þús. ha. í gömlu túnunum.
Áburðargeymslur hafa verið
byggðar fyrir um % hluta af
áburði, er lil fellst undan naut-
gri]ium, og heyhlöður reistar
fyrir um 1 milljón hesta af
töðu. Til þessara umbóta og
annarra styrkhæfra vcrka, sam-
kvæmt jarðræktgrlögum, hafa
verið veittar rúmar 8 milljónir
króna úr ríkissjóði. Dagsverk-
in, sem unnin hafa verið, eru
rét't um 8 milljónir. Samkvæmt
því scm næst verður komizt
hafa þessar umbætur kostað að
minnsta kosti 37 milljónir kr.
Af því fé hafa bændur lagt
fram um 29 milljónir króna.
Tölur þessar sýna, að það er
ekkert smáræðis átak, sem
bændur hafa gert í ræktunar-
málunum. Ymis mistök hafa átt
sér stað, eins og við var að bú-
ast um þjóð, sem varð að læra
öll ræktunarstörf af nýju, en
þau eru þó lítil móts við það
mikla gagn, sem að þessu hef-
ir orðið. Varðandi ræktunar-
málin mætti nefna margt fleira.
Skeiðaáveitunni var loldð 1924
og Flóaáveitunni 1927, er mun
vera eittlivert mesta áveitufyr-
irtæki, sinnar tegundar, í Ev-
rópu. Siðan var þurrkun Safa-
mýrar framkvæmd og nú
standa yfir stórfelld fyrirtæki
þessarar tegundar, svo sem
þurrkun ölfusfora og Staðar-
byggðamýra í Eyjafirði, ásamt
ýmsum hliðstæðum fram-
lcvæmdum.
Notkun ýmiskonar véla og
verkfæra í þágu landliúnaðar-
ins hefir mjög vaxið. Hefir þar
verið um samstarf að ræða milli
Búnaðarfélags Islands og Sam-
bands íslenzkra samvinnufé-
laga, sem séð hefir um inn-
flutning meginhluta af þessum
tækjum. Verkfærakaupasjóður
tók til starfa 1928 og hefir hann
stuðlað að útbreiðslu véla og
verkfæra. Eru dráttarvélar og
önnur vélknúin tæki að verða
allútbreidd nú við ýmiskonar
ræktunarstörf. Heyvinnuvélar
munu vera notaðar að minnsta
kosti á öðru hvoru býli í land-
inu. Ilér hefir þess vegna mikið
skipazt frá því, sem áður var.
Þótt betur megi, ef duga skal.
Á sviði ræktunarmála hefir
verið unnið rnikið og merkilegt
starf að sandgræðslu. Hefir
sandgræðslustjórinn, Gunnlaug-