Vísir - 17.06.1944, Side 67

VÍSIR — Þ J ÓÐHÁ.TÍÐ ARBLAÐ
67
,,SIGLINGIN“ VARD ÍSLENZK
Einaiigrun eymennskunnar
hefir jafnan markað sterk ein-
kenni i svip íslenzku þjóðar-
innar. Eflaust á hún henni
margt að gjalda, en á stundum
hefir einangrunin einnig skap-
að henni slík torræði, að mjótt
hefir orðið á munum, að hún
fengi borgið lifinu. Hafið liefir
verið eina samgönguleiðin við
umheiminn. Þá lcið hefir orðið
að halda með aðdrættina lieim
og framleiðsluna að heiman.
Þessi víðfeðma þjóðbraut hefir
verið svo tengd ísl. þjóðinni, að
um hana varð hún að leggja
leið sína, hvort sem fleytan var
smá eða stór. Tepptist sigling
var landsmönnum voði búinn,
því að án erlends varnings gátu
þeir ekki hjarað. Það sætir því
naumast undrun, live lands-
menn hafa jafnan reynt að vera
á verði um það, að sambandið
við umheiminn slitnaði ekki
með öllu, að tryggt væri að
nauðsynlegri siglingu væri liald-
ið uppi til landsins. En það er
annað að vilja og annað að vera.
í)g segja má, að í þessum efn-
um hafi það sannazt áþreifan-
lcga á^Islendingum.
Þegar lýðveldið leið undir lok
og þjóðin gekk erlendu valdi á
hönd, var það ofarlega í luiga
höfðingja landsins að tryggja
með samningsgerð, að haldið
væri uppi ferðum til Islands.
Þeir fengu því komið því á-
kvæði inn i Gamla sáttmála, að
konungur léti ganga frá Noregi
til Islands 6 skip á ári tvö árin
næstu eftir gildistöku samnings-
ins, en síðan svo mörg, sem
konungur og heztu bændur
landsins teldu hentast landinu.
Ákvæði þetta mun fyrst og
fremst hafa verið sett með það
fyrir augum af hálfu Islend-
inga, að sporna við því, að kon-
ungur gæti svelt þjóðina inni
sem ref í greni, ef hún léti ekki
i einu og öllu að vilja hans.
Hér var því um sjálfsvörn að
ræða í tvennum skilningi. Ann-
ars vegar var dregið það vopn-
ið úr hendi konungs, sem vá-
legast var og að hinu leytinu
var reynt að sporna við því, að
skortur á erlendum varningi
yrði landsmönnum að aldurtila.
Hitt mun þeim mönnum, sem
að samningsgerðinni stóðu, ekki
hafa grunað, að þetta ákvæði
Gamla sáttmála yrði siðar að
nokkru undirrót þess, að kon-
ungur tók að skoða sig yfir-
ráðanda íslenzkrar verzlunar
og einokun var á komið.
Allt frá því lýðveldistímabil-
inu lauk og þar til fyrir nokkr-
um áratugum var sigling til
landsins nær einfarið komin
undir náð erlendra aðila. Land-
inn, er áður fyrr hafði siglt um
allar rastir, fundið Grænland og
Ameríku, gat nú aðeins kom-
izt rétt út fyrir landsteinana til
þess að fá sér i soðið. Það var
jafnvel liaft að skimptingi, þeg-
ar orðað var, að hann fengi sér
stærri skip og betri. Hvað átti
hann að gera við slík tæki,
hann, sem varla kynni orðið að
róa? Svona var kornið fyrir ey-
þjóðinni íslenzku, þjóðinni, sem
flestum fremur hafði.tamið sér
farmennsku og siglingar. Kúg-
un manna og náttúruafla hafði
drepið svo kjark og framtaks-
semi úr landsmönnum, að þeir
mældu jafnan liðstyrk sinn með’
kvarða vanmats og minnimátt-
arkenndar. Þeir háðu stríð við
hungur og horfelli, ekki aðeins
á búfénaði, heldur og á mönn-
um.
Þegar út í þá baráttu var
komið, skipti minnstu máli
hverrar þjóðar skipið var, sem
flutti landsmönnum mjölhárið,
færið eða tjöruna. Og hver seldi
þennan varning, var líka auka-
atriði. Höfuðatriðið var að geta
fengið nauðsynjar erlendis frá,
allt annað hvarf í skugga þeirr-
ar óumflýjanlegu staðreyndar.
— Enn er eigi lengra liðið frá
eftireimun og óáran verzlunar-
ánauðarinnar, að elzta fólk nú-
lifandi man gjörla hina inn-
fjálgu eftirvæntingu eftir komu
vorskipsins. Það man langa vet-
ur og harða. Það man, þegar
brydda tók á allsleysi með út-
mánuðum og allir settu von sina
á guð og vorskipið. Það man,
þegar móðir þeirra skipaði fyr-
ir að skyggnast um af hól eða
hæð í nágrenninu, til þess að
vita, hvort eigi sæist til vor-
skipsins. Slikri eftirgrennslan
var ef til vill haldið áfram viku
eftir viku. Æ gerðist snauðara
í kotinu. Vor lagðist í dal og
að strönd. En í lnig fólksins
voraði ekki fyrr en hvítvoðað-
an blævæng bar við hafsbrún,
fyrr en vorskipið var heilt í
höfn. Þannig var siglingin hluti
af fólkinu sjálfu, persónuleg
fylgja þess.
En síðar var koma skipsins
ekki liinn eini ótvíræði vorboði,
hún fékk á sig hugblæ hins
sjálfsagða. Og þar kom, að ekki
þólti einu gilda, livort lenzkur
eða erlendur maður slýrði fleyt-
unni. Á yfirborði liugans, þar
sem lygna sljóleika og vanmats
liafði alið langan aldur, gáraði
nú fyrir metnaði og sjálfsþótta.
Og landsmenn tóku sjálfir að
stýra skipum landa á milli á
nýjan leik. Símon á Dynjanda
í Arnarfirði (afi Markúsar
Bjarnasonar skólastjóra) og
Árni Thorlacius í Stykkishólmi
riðnu undan á vaðið á fyrsta
þriðjungi síðustu aldar. Þeir
voru eins konar góugrös á hinni
verðandi siglingaöld Islendinga.
Dr því fjölgaði þeim, er héldu
út, og leituðu sér náms í sigl-
jngafræðum,
II.
Sumarið 1874 var uppi fótur
Dufuskipið Ásgeir Ásgeirsson.
Í1