Vísir - 17.06.1944, Qupperneq 70

70
VÍSIR — Þ J ÓÐHÁTÍÐ ARBLAÐ
lands og 4 ferðir milli Ham-
borgar, Leith og Islands. Var
það ný bóla, að teknar voru upp
samgöngur við Þýzkaland, og
mátti það teljast til merkilegra
framfara. Samgöngurnar kom-
ust nú að ýmsu leyti í betra
Iiorf en áður var, en eigi að
síður töldu landsmcnn margt á-
bótavant. Samgöngumálunum
var nú orðið lialdið sæmilega
vakandi á Alþingi, þótt ekki
kæmi þaðan liðveizla til að
stofnsetja íslenzkt eimskipafé-
lag. Árið 1912 lauk þeirri sam-
keppni, er verið hafði milli
Thore-félagsins og Sameinaða,
og varð nú Sameinaða eitt um
hituna á ný. Varð það Islend-
ingum dýrkeypt reynsla, en um
leið lærdómsrík. Nú sáu lands-
menn hvað það gilti, að eiga
allt undir náð annara mcð sam-
göngur á sjó. Þéim var haígt að
setja kjörin, því að cnn hlasti
við þeim sama óumflýjanlega
staðreýndin og ávallt fyrr, að
án viðskipta við önnur lönd gat
þjóðin ekki verið.
/
III.
Menn tóku nú fyrir alvöru
að íhuga möguleikana á því að
stofna íslenzkt gufuskipafélag,
með tilstyrk sem flestra lands-
manna. Var mál þetta allt und-
irbúið af hinni mestu vand-
virkni og haft lágt um i fyrstu.
— Forgönguna hafði Sveinn
Björnsson, núverandi ríkis-
stjóri, og fékk hann í lið með
sér til að byrja með: Björn
Kristjánsson, þáverandi banka-
stjóra Landsbankans, Garðar
Gíslason, Ludvig Kaaber og
Thor Jensen. En samtímis því,
sem menn þessir unnu að mál-
inu í kyrrþey, gekkst Stúdenta-
félag Reykjavíkur fyrir fundi,
þar sem samgöngumálin voru
rædd og eindregið skorað á
Iandsmenn að semja ekki aftur
við erlend félög um siglingar
til landsins. —TJndirbúningi að
stofnun íslenzks eimskipafélags
var nú haldið áfram og farið
að öllu með hinni mestu gætni
og framsýni. Þar kom, að lands-
mönnum var sent boðsbréf um
hluthafaþátttöku í stofnun eim-
skipafélags, er léti til að byrja
með smíða tvö ný skip.
Undirtektir landsmanna voru
hvarvetna mjög góðar, það var
sem allir vildu sameinast um þá
hugsjón, að þjóðin eignaðist
sjálf skip, sem gæti flutt varn-
inginn heim og heiman. Smáir
sem stórir, ríkir sem snauðir
vildu allir eitthvað af mörkum
leggja, til þess að von þeirra
um hið langþráða „óskabarn“
rættist. Nú megnaði ekki ná-
hönd erlendra selstöðuleaup-
manna né úrræðaleysi og íhalds-
semi einstakra landsmanna að
bana þessu fóstri, eins og raun-
in varð á 1890.
Hinn 17. janúar 1914 var
Eimskipafélag Islands stofnað.
Þar ríkti eldlegur áhugi og ein-
drægni. Þjóðin hafði hnappað
sér saman og sýnt á myndar-
legan hátt, að hún vildi styðja
í verki, að íslenzk skip með inn-
lendum áhöfnum tæki við
strandferðum og millilanda-
siglingum landsmanna. Stuðn-
ingur Vestur-lslendinga var
þungur á metum, og hann sýndi
glögglega, að þeim var ljóst,
hvar skórinn kreppti einna ill-
Jjyrmilegast að löndum þeirra
austan óla. Sú bróðurhönd, sem
þá var rétt gamla landinu, má
aldrei gleymast. I því handar-
taki var eiðfesting ævarandi
tryggðar.
Nú reyndist skammt til fram-
kvæmda. „GuIlfoss“ kom til
landsins hinn 15. apríl 1915 og
„Goðafoss" 2i/2 mánuði síðar.
Landsmenn allir fögnuðu komu
þessara skipa. Aldagömúl þrá
þjóðarinnar var að rætast, „vor-
skipin“ voru komin heim, ís-
lenzk með íslenzkum áhöfnum.
Forusta Eimskipafélagsins
var falin Emil Nielsen, en hann
hafði áður verið skipstjóri á
skipum Thore-félagsins og hafði’
því mikla reynslu og mikinn
kunnleika á því, hvað oss henti
bezt í þessum efnum. Reynd-
ustu menn íslenzkir voru fengn-
ir til að stýra hinum íslenzku
skipum. Allt hélzt þetta í hend-
ur við hinn hyggilega og trausta
undirbúning að stofnun félags-
ins.
Skipunum fjölgaði og eru sex
um þessar mundir. Þótt Eim-
skipafélagið hafi ekki verið þess
megnugt enn, að sinna að fullu
flutningum þjóðarinnar að og
frá landinu, hefir reynslan þó
sýnt á ótvíræðan hátt, að með
stofnun Eimskipafélagsins var
stigið þýðingarmikið spor í
þeirri baráttu, er landsmenn
hafa háð fyrir frelsi sínu og
fullveldi. Án Eimskipafélagsins
hefði tæplega verið um að ræða
slíkar framkvæmdir í landinu
og orðið hafa síðustu áratug-
ina. Á11 þess hefði þjóðin naum-
lega bitið úr nálinni með ♦þá
samgönguerfiðleika, er skapazt
hafa af tveimur heimsstyrjöld-
um. Litlu „Fossarnir“ hafa ekki
farið víða um lönd né álfur, en
hvarvetna, þar sem þcir hafa
lcomið, hafa þeir borið þjóðinni
slíkt vitni, að hún má vel við
una. Á „Fossunum“ hefir far-
mannastétt landsins fengið upp-
eldi sitt, og vafalaust reynist
þeim það haldgott, er þeir ger-
ast allra hafa farmenn. Eim-
skipafélag Islands hefir reynzt
þjóðinni óskmögur og óska-
barn, og það munu allir vona,
að svo verði um ókomin ár.
Árið 1924 tók ríkissjóður að
sér strandferðirnar að nokkru
leyti, og kom þá til landsins
fyrsta strandferðaskip ríkisins,
Esjan. Síðan liefir stran<lferða-
siglingin meira og meira færzt
yfir á hendur þessarar litgerð-
ar. Mönnum hefir orðið æ ljós-
ara með hverju ári, að hin sjálf-
sagða þjóðbraut með ströndum
landsins er þjóðinni auðsóttust,
og í samræmi við það hefir ver-
ið reynt að haga samgöngum
landsmanna.
IV.
Jafnan, þegar staðið er á
vegamótum, glöggva menn sig á
áttum, reyna að vita á sig veðr-
ið og haga síðan ferðinni í sam-
ræmi við það. Oft ber þessi at-
hugun á sér sterkari svip óska
og vona en raunsæis — og ger-
hygli. Þjóðin er komin að vega-
mótum og hún vill vita á sig
veðrið og kunna nokkur deili á
leiðinni, sem framundan er. Með
hliðsjón af þeirri reynslu, sem
þjóðin hefir öðlazt í torleiðinu
og krákustigunum, sem að haki
eru, mun hún setja sér stefnu
lil að halda eftir. Þá verður
þess ef til vill minnst, að þessi
eyþjóð var eitt sinn ein mesta
siglingaþjóð heims, reyndar
ekki miðað við skipastól, held-
ur langleiðirnar, sem hún hélt.
Þess verður einnig minnst, að
þessi sama þjóð varð í margar
aldir að eiga allt undir nóð ann-
ara með samgöngur við ná-
grannaríkin. Loks hillir uppi í
námunda atburði síðustu ald-
arþriðjunga. Á þeirri stuttu en
lærdómsríku reynslu mun þjóð-
in byggja vonir sínar um far-
mennsku sem atvinnugrein,
ekki aðeins í þógu Islands, held-
ur framandi landa og fjarlægra.
Og sá metnaður, sem birzt hefir
í framtali landsmanna síðustu
áratugi, mun eiga sinn þátt í
því, að hinn þriliti íslenzki fáni
blaktir áður langt um líður víð-
ar á höfum heims en nú er.
Eyþjóðin íslenzka mun minn-
ast þess í enn ríkara mæli, eftir
að hún er orðin alfrjáls, að
„þjóðarvonir svcima við súðir“.
Úi annálum.
Þann 12. Januarii, á sunnu-
dagskvöld, drukknaði í Mark-
arfljóli séra Þorleifur Arason á
Breiðabólsstað, prófastur, 41
árs gamall. Regn var mikið,
fljótið í vexli og leysingu, lítt
fært, myrkt af nóttu. Var eigi
annars kostur en ríða vildi heim
til sín aplur, var opt djarftækur
til vatnsfalla. Mereiðarmaður
hans reið undan, komst naum-
lega vestur yfir, og sá eigi,
hvernig til gekk. Lík séra Þor-
leifs fannst strax eptir, var graf-
ið á Breiðabólsstað.
Nálægt Jónsmessu um sum-
arið dó á Bessastöðum jómfrú
Appollonía Svartzkopf; þar um
ei fleira. — Um veturinn áður,
eftir jól ó sunnudagskveld,
hvarf þar 12 vetra gömul
stúlka, liét Guðrún Björnsdótt-
ir, tekin af amtmanninum til
fósturs; fannst látin þar i tjörn-
inni, hvað honum féll þunglega;
var sómasamlcga grafin.
1 725:
Þann 9. Mai, næsta dag fyr-
ir uppstigningarhátíðina, tók
snjóflóð úr fjallinu af þann bæ
norður í Héðinsfirði, er Vatns-
endi heitir; létust þar inni 6
manneskjur. Drengir tveir voru
í licytópt, komust út þann 13.
sama mánaðar, mjög máttfarn-
ir og lerkaðir; þó gat annar
þeirra dregið sig að Hvanneyri
til sóknarprestsins séra Jóns
Helgasonar. Þann 14. var fólk-
ið með stórum erfiðismunum
grafið upp úr snjóflóðinu;
fannst þar þá stúlka ein lífs
með allri rænu; hún meðtók
strax preslsþjónustu, dó tveim-
ur dögum síðar. Voru þá að-
eins 2 bæir byggðir þar í firð-
inum, jjessi og annar til, af
þeim 9, er áður voru og þeir
flestir byggðir til bólunnar
Anno 1707, en meinast, allur sá
fjörður verði nú í cyði; það allt
Hóladómkirkju jarðir. — Um
sama tíma tók og snjóflóð af
mestallan bæinn Norðureyrii í
Súgandafirði fyrir vestan. Fólk
komst af, en kvikfé allt með
peningahúsum og búshlutir
mestallir fórust. Um Isafjörð
komu svo stórir snjóar og fann-
lög á sama tíma, að öllum útí-
gangspeningum varð að hjarga,
bæði með liúsum og heyi. Skip,
sem úti voru og ekki á hvolfi
fylltust og sliguðust af snjó-
þunganum. Víða urðu þar fjár-
skaðar.
(Hítardalsannáll.)