Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1915, Blaðsíða 20

?0
er frá því u m 1500 sé skjaldarmerki íslands. Þar er þorskurinn
óflattur.
í ritgerð um skjaldarmerki íslands o. fl. eftir A. Thiset, skjala-
vörð í Kaupmannahöfn,1) bendir höf. á að þorskurinn í innsiglis-
skjaldmerki þýzka (lýbikska) verzlunarfélagsins í Bergen, sem enn
er til í Ríkisskjalasafninu danska á innsigli fyrir skinnbréfi frá árinu
1415, sé skjaldmerkisþorskurinn íslenzki Annað innsigli sama fé-
lags, sem hann álítur um 100 árum yngra, er og til í innsiglasafni
Ríkisskjalasafnsins; það er einnig með þorskinum krýnda. 1 öllum
þessum þýzku innsiglis-skjaldmerkjum þreinur er þorskurinn óflattur.
Hið elzta þeirra er nærri því eins gamalt og íslenzka þorskmyndin
í Stokkhólmsbók, sem talin er vera dregin um 1360, eins og áður
var tekið fram.
Eftir þessum myndum að dæma virðast Islendingar sjálflr alt
frá því á 14. öld, en að minsta kosti á 16. öld og nokkrum árum
áður en konungur sendi þeim landssignetið 1593, hafa myndað skjald-
merki landsins með fluttum þorski, en útlendingar (Þjóðverjar og
Danir) virðast aftur á móti hafa myndað það með óflöttum þorski
eftir innsiglum og myntum að dæma.
Það verður ekki séð, að Islendingum hafi þótt skjaldarmerki
landsins óviðfeldið á nokkurn hátt. Myndamótin gömlu frá prent-
verkinu á Hólum og öll notkun þeirra á ýmsum bókum á 16., 17.
og 18. öld, lýsa glögglega, að mönnum liefir einmitt þótt mikið til
þess koma. Alt fram á 19. öld höfum vér dæmi til liins sama,
') Aarb. f. n. Oldkh. og Hist. 1914, hls. 177—194. Virðist þó ritgerðin samin
árið 1915 (9 árnm eftir eftir 1906) og hingað kom hún ekki fyr en seint á þvi ári.
Varð hún þvi ekki notuð við samning fylgirits I i Tánabókinni. Án þess að fara
inn á einstök atriði þessarar ritgerðar vil jeg aðeins leyfa mér að taka það fram, að
frá sjónarmiði íslendinga séð skiftir engu hvort nýja merkið fer vel eða illa við
hliðina á öðrum merkjum i skjaldarmerki konungs; þess vegna getum vjer ekki séð
að ástæða hefði verið á móti breytinguani, grunnlitarins vegna — Fálkatekjan hér og
alt það, er henni var samfara, var ekki valdandi þvi, að þjóðin óskaði þess á siðasta
fjórðungi 19. aldar, að taka upp fálka í stað harðfisks i skjaldarmerki sitt og þ a ð
gat engan veginn mælt á móti þvi, að taka upp fálka i merkið, að veiðifálkar feng.
ust fyr á timum viðar en á Islandi (bls. 184). Nei, það voru vitanlega aðrar og
miklu veigameiri ástæður á móti breytingunni, eins og lika Thiset tekur fram.
Honum hefir verið sagt skakt til um notkun og afhendingu silfursignetsins frá
1593; það var aldrei i vörzlum landshöfðingjanna né notað af þeim og ekki heldur
afhent Þjóðmenjasafninu af landshöfðingja 1903, er nýja merkið var fyrirskipað.
Innsiglið var í vörzlum stiftamtmanna og siðan amtmanna sunnan og vestan, sem
vitanlega notuðu það aldrei. Bœði stiftamtmaður og amtmenn höfðu önnur innsigli.
— Það var afhent til safnsins 24. ág. 1897 af þáverandi stiftsyfirvöldum. Shr. enn
fremur grein Pálma Pálssonar i Andvara 1898.