Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Page 65

HAFGERÐINGAR
69
hlé verði á, en þá loksins kemur bárustanzinn, og er þá sagt, að sjór
sé orðinn vióður. En einnig er það ekki ótítt, að um engan báru-
stanz sé að ræða, en þá er líka sumbrima, eins og það heitir á sjó-
mannamáli.
Vert er að hafa þetta allt í huga, þegar rætt er um hafgerðingar.
Hverjar eru niðurstöðurnar, þegar höfð er hliðsjón af ályktunum
í ritgerð Japetus Steenstrups, en hún er, eins og í upphafi var getið,
hvatinn að þessum skrifum?
Lítum á tvö elztu handritin, sem hafgerðingar eru nefndar í, frá
13. og 14. öld. í öðru, þ. e. Guðmundar sögu hinni elztu (Resens-
bók), eru hafgerðingar heiti á fyrirbrigði, sem alþekkt er í ís-
lenzkri sjómennskusögu fyrr og síðar. Konungsskuggsjá varðveitir
hins vegar lýsingu á fyrirbrigði, er getur að öllu leyti verið í sam-
ræmi við raunveruleika, sbr. sjóferð Þorsteins í Laufási. Hvort
þáð hefur stafað af umbrotum á hafsbotni verður ekki sannað, þótt
það megi telja líklegt. Aftur á móti er fullyrðing Steenstrups
um það, að frásögn Konungsskuggsjár eigi við sama atburðinn og
lýst hafi verið í Hafgerðingadrápu, út í hött. Jafnframt er út í blá-
inn sú ályktun hans, að skipatjónið, sem varð í landnemahópnum
grænlenzka sumarið 986, hafi stafað af sams konar hafgerðingum og
Konungsskuggsjá greinir frá. Sé landnámsferð hinna 25 skipa, er
voru á leið til Grænlands, rétt árfærð, og sé það einnig satt, að
Bergenshandritið af Konungsskuggsjá sé frá 1275, verður þarna
eyða, sem er 288 ár. Margt skolast til á skemmri tíma. Vitanlega
hafa getað verið til eldri handrit af brotum úr Konungsskuggsj á,
sem varðveitt hafa lýsingu á hafgerðingum, en þó svo hafi verið, eru
engar horfur á því, að þau hafi verið skrásett í námunda við þann
tíma, þá er Eiríkur rauði fór með landnemaflokkinn til Grænlands.
Loks er enn að geta hafgerðinganna í Guðmundarsögu hinni elztu.
Hver getur fullyrt nokkuð um það, að Eiríks-flotinn hafi ekki ein-
rnitt lent í sams konar hafgerðingum og þær hafi orðið skipverja
Herjólfs frá Drepstokki hvöt til þess að yrkja drápu sína? Víst er
um það, að oft síðar hefur slíkt þótt ærið efni meðal Islendinga i
kvæði og rímu.