Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Page 84

88
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
viðvaning, og jafnvel vönum, vandi á herðum. Þó var það svo, að
þeim sem vanir voru gekk betur en viðvaningunum, eins og eðlilegt
var, þó ekki hefðu þeir ævinlega heppnina með sér. ísinn var ákaflega
misþykkur, t. d. 1—2 fet og gat verið meira, og var þá erfitt fyrir
ungling að vaka hann, enda var alsiða, að eldri mennirnir vökuðu fyrir
unglingana, svo þeir gætu farið að dýja sem fyrst, einkum ef tekju-
von var. Þegar vökin var til, var hið næsta að setjast við hana á
skrínuna, vinda ofan af dorginni, beita maðki á öngulinn, 2—3 í fyrsta
sinn, færa fram á agnúann, hylja oddinn vel, svo beitan yrði hnött-
ótt. Þá var undið ofan af dorginni, þar til sakkan nam við botn. Þá
var aftur undið upp á dorgina, svo sakka og öngull lyftust lítið eitt
frá botni. Var þáð kallað að taka grunnmál. Síðan mátti fara að dýja.
Hversu lengi þarf að bíða, þangað til hún tekur, verður ekki gizkað á,
ef til vill verður það 1—2—3—4 beitur, en beita kallaðist sá tími
að beitan þvoðist út og hana yrði að endurnýja. Ef til vill tekur hún
aldrei þann daginn, eða þann næsta, og dorgarmaðurinn fer heim með
fastan öngulinn. En svo gat hún líka staðið undir og gleypt beituna
þegar hún kom niður, þó það væri sjaldnar. Alltaf var taláð um hana,
eins og hverja aðra persónu, en allir vissu, hver hún var, silungs-
brandan.
I sambandi við þennna veiðskap voru ýmis orðatiltæki eða jafnvel
orðskrípi, sem áttu aðeins þar heima. Hið fyrsta og smæsta, sem
dorgarmaðurinn varð fyrir, þegar hann hafði rennt í vökina, var að
verða var, það var ef brandan kom við beituna án þess að skemma
hana eða sló sporði við tauminn. Hið næsta var að hún nartaði í beit-
una og rifnaði út úr; var það kallað að reyta. Þá þurfti að draga upp
og endurnýja beituna með einum maðki. Næsta stigið var svo að hún
færi á drættinum í vakarhólknum, eða hún rækist í ísinn, en það
þótti hinn mesti klaufaskapur. Allt voru þetta hættur, sem vofðu sér-
staklega yfir viðvaningnum, en ef hann slapp fram hjá þeim, þá kom
hún upp úr, og hafði þá sá losað þann daginn. Ekki var heimilt að
fara í annars vök, ef silungur lá við hana eða skrína stóð þar. En
væri eigandinn alveg genginn úr henni, þá var það heimilt og kall-
aðist að draga úr eigandanum eða gelda hann. Stundum tók aðeins
í einn mann, þó fleiri væru í kringum hann. Var þá keppzt við að
vaka hann niður eða vaka af honum veiðina, það var að hitta á þá línu,
sem bröndurnar virtust koma eftir. Stundum heppnaðist það og
stundum ekki.
Dorgarganga var sjaldan stunduð mikið framan af vetri, og oftar
var það frekar smár silungur, sem þá veiddist. En síðari hluta